Het is 104 jaar geleden dat de Friese beeldend kunstenaar JanMurk de Vries het levenslicht aanschouwde: op 11 november 1919, in de stad Bolsward. Een stad waar hij zijn leven lang van bleef houden en vaak verbleef bij vrienden en kennissen. Het werk van De Vries is in de loop der tijd ruimschoots belicht, over zijn jeugdjaren waarin een krachtige kiem werd gelegd voor zijn zo rijk geschakeerde levenskunst is minder bekend.
Klaas, de broer van JanMurk
Vermeldenswaard is zijn verhouding met broer Klaas (Bolsward, 11 november 1917 – Leeuwarden, 21 augustus 1999 en begraven bij de kerk van Hommerts; de kerk waarin hij in 1942 trouwde). In veel opzichten waren het tegenpolen. Er werd binnen het gezin De Vries met trots opgekeken naar de ontwikkelingen van zoon Klaas. Een pientere knaap, die aanvankelijk opgeleid werd tot onderwijzer en daartoe in 1938 de hoofdakte behaalde.
Tijdens de oorlogsjaren zat Klaas na gevlucht te zijn uit Nijmegen bijna drie jaar lang ondergedoken in Bolsward en Exmorra, door de Duitsers gezocht wegens deelname aan het verzet. Hij bleek na die oorlogsjaren een uitmuntend student die cum laude afstudeerde als rechtsgeleerde, promoveerde, voor de CHU en later het CDA in de Eerste Kamer zat en, onder heel veel meer, ook directeur van de Fryske Akademy was (1964 tot 1981).
Jan voelde zich in zijn jeugd achtergesteld, minderwaardig ook. De mindere van zijn grote broer, over wie het meestal ging aan tafel. Dat gevoel was diep en heeft voor JanMurk tot een ietwat traumatische jeugdervaring geleid. Ook fysiek bleef hij wat achter. Een vorm van spierzwakte speelde hem parten. Zijn middelbare schooltijd, de HBS in Sneek, die hij overigens niet afmaakte, inspireerde hem niet. Een chronische ziekte deed hem evenmin goed. Later wordt hij voor zijn ziekte behandeld in Amsterdam, maar vervelende gevolgen van die ingreep bleven hem parten spelen.
Naast broer Klaas speelde ook zijn oudste zus Fettie (11 december 1915) een belangrijke rol in het leven van JanMurk. Zo waren zowel Klaas als Fettie behoorlijk verontwaardigd toen JanMurk zich op 18 december 1963 ook formeel bekeerde tot de Rooms-Katholieke Kerk. Dat viel verkeerd bij de oudere broer en zus. Het zou jaren duren voordat de familievrede weer wat hersteld was.
© Willem Haanstra
Eerdere delen: