Theatergroep SULT (SUdwesthoek LocatieTheater) bestaat sinds 1996 en speelt voorstellingen op bijzondere locaties in de Zuidwesthoek van Friesland. Bij het maken van de voorstellingen is het uitgangspunt om zoveel mogelijk mensen te betrekken uit de omgeving van de plek waar wordt gespeeld. De artistieke leiding is al jaren in handen van Pieter Stellingwerf. Na ruim 25 jaar en zo’n twintig producties vindt de groep het welletjes: eind augustus/begin september 2023 staan de allerlaatste voorstellingen van SULT gepland.
Eind 2016 kwam ik naar Koudum, dus de eerste voorstelling die ik gezien heb, was Hauk en hazzen in december 2017. Ik was enthousiast over de locatie (een leegstaande werkplaats in Hemelum), de thematiek (angst, waaronder angst voor vluchtelingen) en over het muzikale toetje van de muzikanten Johan Keus en Bouba Keita. Wat minder te spreken was ik over de acteerprestaties van de acteurs die het stuk speelden.
De voorstelling ZuidWest werd in de zomer van 2018 gespeeld op elf plaatsen in de Zuidwesthoek, met als belangrijkste decorstuk een enorme gele bank op een ponton. In elke plaats waar de ponton aanmeerde, speelden naast de kern van Teatergroep SULT ook lokale muzikanten, koorleden en spelers mee. Ik zag de kleurrijke voorstelling uiteraard in Koudum en heb onder andere genoten van de kinderen uit Koudum die meespeelden en van de heerlijke rol die Ytsje Hettinga uit Koudum speelde.
Ook in het stuk van 2019, De bûsedokter, gespeeld in de kassen van kwekerij Fleurig Buiten in Koudum had Ytsje Hettinga een heerlijk gekke rol, namelijk die van Frou Lytse Earebarrebek. In het tragikomische stuk werd op een bijzondere manier kritiek geleverd op het functioneren van de gezondheidszorg. Een mooie rol in het stuk was ook weggelegd voor een huisartsenkoor, met échte huisartsen, onder wie mijn eigen huisarts!
Kortom, sinds ik in Koudum woon, wist theatergroep SULT me met haar locatietheatervoorstellingen telkens weer te verrassen, niet alleen door de verrassende locaties, maar ook door passende decors en door een geslaagde combinatie van maatschappijkritiek en humor. En toen kwam corona.
SULT wilde in april 2020 75 jaar bevrijding vieren met het stuk It grutte swijen. Dat was gebaseerd op een tragische gebeurtenis, namelijk het doodschieten in november 1944 van de 22-jarige Piebe Hoekema uit Koudum door Duitse officieren in het Drentse Norg. Voor het dorp Koudum had dit voorval grote gevolgen, waar heel lang niet over gesproken werd, omdat betrokkenen hadden afgesproken erover te zwijgen.
De Koudumer historicus Jan de Vries heeft jarenlang onderzoek gedaan naar wat er toen gebeurd is en heeft dat in een manuscript opgetekend. Op basis daarvan maakte Ytsje Hettinga een theaterstuk dat bestaat uit drie monologen. In die theatrale monologen doen drie vrouwen uit de doeken wat voor gevolgen deze heftige gebeurtenis voor hun latere leven had. Het 75 jaar oude verhaal bleek zo een universeel verhaal te zijn over wat het doet met een hechte gemeenschap wanneer er niet gesproken wordt over zeer ingrijpende gebeurtenissen.
SULT wilde dit gegeven uitwerken door middel van intiem huiskamertheater. Het publiek zou in kleine groepen naar verschillende locaties geleid worden in de buurt waar de familie Hoekema gewoond heeft en waar de monologen plaats zouden vinden. Bij het laatste bedrijf zou iedereen samenkomen om het verhaal van Jan de Vries te horen en hoe hij dat verhaal gereconstrueerd heeft. Ik had al kaartjes voor de voorstelling toen deze in maart 2020 geannuleerd werd.
Ook in 2021 stond het stuk gepland voor april-mei. Maar ook toen kon het stuk op het laatste moment niet doorgaan en is besloten definitief af te zien van deze speciale voorstelling. Uiteindelijk is er wel een mooi boekje gemaakt, waarin Jan de Vries de historische reconstructie van het verhaal publiceerde, gevolgd door de drie monologen die Ytsje Hettinga voor de uiteindelijk nooit gespeelde theatervoorstelling schreef. Er staan zelfs foto’s in van de drie toneelspeelsters in kostuum, want die foto’s waren al gemaakt voor de publiciteit.
Inmiddels heb ik kaartjes voor de nieuwe voorstelling van SULT. Tussen 30 augustus en 9 september speelt SULT nog acht keer, en dan is het afgelopen met deze theatergroep. Het stuk, ‘Tiid fan libjen’, wordt opgevoerd op het terrein van Bouwbedrijf Albada in Stavoren. De decorbouwers waren al op het terrein bezig, toen de zomerstorm Poly begin juli over ons land trok. De locatie was na de storm vervallen tot een puinhoop en de bouwploeg heeft met man en macht gewerkt aan het opruimen van de schade, zodat de spelers weer volop konden repeteren.
Het stuk speelt zich af in 2033 en de oud-spelers van SULT wonen samen in één huis. Ze vullen de dagen met kissebissen en praten over vroeger. Het huis is oud en heeft veel achterstallig onderhoud., zo erg dat het huis beter plaats kan maken voor nieuwbouw. Dit is echter het laatste wat de SULT-ers willen en ze gaan in verzet. Maar: het is hun tijd geweest, het is tijd om plaats te maken. Het stuk bestaat uit dialogen, zang, muziek en theatrale vervreemding, zo staat het in de aankondiging.
Alle informatie over het stuk staat uiteraard op de website van SULT. Via die website zijn ook de kaartjes voor de acht laatste voorstellingen te koop. Op die website is trouwens ook heel overzichtelijk de informatie over alle voorgaande voorstellingen van SULT te bekijken. Op de Facebookpagina van SULT wordt al sinds maart teruggeblikt op de oude voorstellingen en (oud-)spelers van deze unieke theatergroep vertellen daar af en toe over.
In een van die Facebookposts verwoordt Judith Jager uit Hemelum waarschijnlijk een gevoel dat veel spelers bij de laatste voorstellingen zullen hebben. Ze vertelt hoe ze bij SULT gekomen is en schrijft dan. “Dêrnei haw ik SULT nea wer los litte kinnen. De lêste foarstelling leart my hoe ik dat dwaan kin en ek dwaan moatte sil. Dat is noch net sa maklik. Want SULT giet yn jo sitten.”
© Jelle van der Meulen