Vandaag dacht ik aan een van mijn eerste studieboeken uit de jaren zeventig. ‘Hou het klein’, luidt de titel, geschreven door de econoom Frits (Ernst Friedrich) Schumacher (Bonn 1911- Zwitserland 1977).
In zijn geboorteland was hij actief in de handel, landbouw en journalistiek. Voor 1940 vestigde hij zich in Engeland en werkte er van 1950 tot 1970 als adviseur voor de Britse National Coal Board. ‘Hij voorzag dat de energievoorziening van het land niet enkel op steenkool kon blijven draaien, maar tegelijk beschouwde hij aardolie evenzeer als niet onuitputtelijk.’ (bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Ernst_Friedrich_Schumacher)
Schumacher keert zich in Hou het klein tegen het voornemen dat productie op grotere schaal altijd nodig is en wees op de gevolgen van doorgaande economische groei. In India en Buma kwam hij als economisch adviseur tot de conclusie dat een duurzame economie alleen gerealiseerd kon worden als goederen en diensten binnen de regio worden geproduceerd. Hij was voorstander van een industriële maatschappij die was opgezet in kleine eenheden. Uitgangspunt daarbij was dat mensen hierbinnen beter functioneren. (bron: https://evolutiegids.nl/hou-het-klein)
In dezelfde jaren zeventig van de vorige eeuw kwam de PvdA-politicus Sicco Mansholt tot de slotsom dat hij als EEG-landbouwcommissaris de verkeerde weg was ingeslagen met zogeheten grootschalige ondernemerslandbouw. Mansholt concludeerde dat mede onder invloed van Grenzen aan de Groei, een rapport van de Club van Rome uit 1972.
Echter, er werd doorgegaan met een enorme voedselproductie, terwijl dat ten koste ging van natuur, milieu en landschap. ‘Mansholt bleek echter een roepende in de woestijn.’ (bron: https://www.sp.nl/achtergrond/pleidooi-voor-boerenlandbouw)
Vijftig jaar geleden werd dus al in ruime mate gewezen op de forse nadelen van grootschalige landbouw. Boeren waren min of meer gedwongen om mee te doen aan dat proces. Dat tij keert nu drastisch. Maar overheidsdwang bleef een constante factor.
WD