Het huzarenstuk van premier Mark Rutte om zijn kabinet te laten stranden over de asielproblematiek is vrijwel zeker zijn laatste activiteit in een regulier kabinet. Ongetwijfeld blijft hij aan als demissionair minister-president. Maar ik acht de kans klein dat hij wederom het lijsttrekkerschap van de VVD op zich neemt.
Rutte kan als VVD-leider en premier door de voordeur vertrekken, want hij heeft zijn partij in een sterke strategische positie gemanoeuvreerd door het perfecte politiek steekspel van de laatste dagen. Ook kan hij opstappen met de positieve boodschap dat hij degene is geweest die het asielvraagstuk echt wilde aanpakken.
En wat heeft Rutte te winnen met een nieuw lijsttrekkerschap? Weinig. De kans is groot dat BBB en/of de veronderstelde partij van Omtzigt met de aanstaande verkiezingen groter worden dan de VVD. Een complicerende factor is nog dat BBB-leider Caroline van der Plas niet in een kabinet stapt met Rutte als premier. Haar partij is nodig als de VVD de weg wil inslaan, of daartoe genoodzaakt is, van een rechtse coalitie.
Rutte weet drommels goed dat zijn positie als eventuele lijsttrekker niet riant is door de sterke concurrentie van BBB en Omtzigt. Voorts gaat de Rutte niet aan een nieuw kabinet deelnemen als vakminister; een rol in de oppositie heeft hij evenmin trek. De tijd voor een internationale betrekking lijkt aangebroken.
Een groot deel van de bevolking is op Rutte uitgekeken. Dat komt mede door zijn negatieve rol met betrekking tot de Toeslagenaffaire. Ook met andere dossiers kleeft er een morele smet aan Rutte. Tegelijk heeft hij wel het record van de langstzittende premier van Nederland op zak.
Rutte heeft geregeld onder vuur gelegen. GroenLinks, PvdA, PVV, FvD, BBB en Omtzigt uitten geregeld kritiek aan het adres van de premier. In dat rijtje scharen zich nu CDA, D66 en ChristenUnie. Rutte haalt zijn schouders daarover op. Echter, dat houdt geenzins in dat hij wederom het lijsttrekkerschap ambieert. Hij kan in de schaduw van lijsttrekker Edith Schippers – of nog beter – Klaas Dijkhoff als demissionair premier van waarde zijn in de komende campagne.
Een nieuw premierschap voor Rutte is wishful thinking. Zijn vertrek uit de vaderlandse politiek zeer aannemelijk.
Wiebe Dooper