In de jaren tachtig van de vorige eeuw was Jacob Kalma vaak in de Provinciale Bibliotheek (PB) van Leeuwarden. De Friese geschiedenis was zijn hobby. Kalma, dominee van beroep, schreef talrijke boeken. In 1968 publiceerde J.J. Kalma, samen met J.J. Spahr van der Hoek en co-auteur K. de Vries, Geschiedenis van Friesland.
Rond 1985 woonde ik als student een discussie bij in Leeuwarden waar zeer interessante zaken aan de orde kwamen hoe Friese intellectuelen de Tweede Wereldoorlog hadden beleefd en er na 1945 tegenaan keken. Jammer genoeg kan ik me niet meer herinneren of de vrijzinnige dominee Kalma werd genoemd en een rol speelde in deze bijeenkomst. Wel was voormalig verzetsstrijder Pieter Wijbenga (1912-1990) van de partij, de schrijver van de driedelige serie Bezettingstijd in Friesland.
Kalma fietste ‘s middags stipt hetzelfde tijdstip naar de PB. Hij had een fiets met een verhoogd frame. Kalma had gedurende bepaalde tijd een eigen werkruimte in de PB. Wat ook opviel is dat hij met blote voeten in sandalen liep. Hij was niet dikwijls in gesprek met mensen. Een enkele keer vroeg ik hem iets, gaf hij kort toelichting en ging snel weer aan de slag. Kalma was voor mij de meest geleerde persoon van Fryslân.
Hij studeerde theologie in Leiden. ‘Na de studietijd oefende Kalma bijna zonder onderbreking van 1932 tot 1968 het ambt van predikant uit. Alleen in 1945 en in 1958 werd hij voor een deel van zijn tijd vrijgesteld, eerst om redacteur van de Leeuwarder Koerier te kunnen worden en later om de Encyclopedie van Friesland samen te kunnen stellen.’ (bron: https://www.dbnl.org/tekst/_jaa003199201_01/_jaa003199201_01_0010.php)
Bij het samenstellen van een artikeltje over armoedige woonomstandigheden aan het Sneeker Zuidend in 1893 stuitte ik in Socialisten in soorten … op het ‘Woord vooraf’ van Kalma op pagina 5 en 6. Zijn daaraan ontleend citaat verwijst naar de opkomst van het socialisme in Friesland aan het eind van de negentiende eeuw:
De machthebbers dezer wereld verkeren steeds weer in de waan, dat men gerechtvaardigde klachten met geweld tot zwijgen kan brengen. Dat is nu het geval en vroeger was het natuurlijk niet anders. Het volk leed aan het einde der 19de eeuw honger en het werk onderdrukt en het beklaagde zich hierover. Maar in plaats van brood zonden de machthebbers lood. Het antwoord op de roep om vrijheid, die revolutionair werd geacht, werd steeds sterkere onderdrukking. Ook op het Friese platteland verrezen, waar men de haarden der onrust vermoedde, marechausseekazernes.
Via de in deze tekst genoemde bron, alsmede hieronder vermeld, komt u meer informatie tegen over dominee Kalma.
Wiebe Dooper
Geraadpleegde bronnen
https://www.dbnl.org/tekst/_jaa003199201_01/_jaa003199201_01_0010.php
J.J. Kalma en G. Nijssen. Socialisten in soorten … een brochure van Mr. P.J. Troelstra uit 1893. Leeuwarden, 1977.