De tijd dat er een duidelijke maatschappelijke elite bestond, ligt achter ons. Het is niet meer vanzelfsprekend dat de nazaten van het middeleeuwse ridderdom automatisch de grootste vermogens bezitten en de invloedrijkste posities bekleden. Wat is ervoor in de plaast gekomen?
Het Sociaal en Cultureel Planbureau onderscheidt weliswaar een zogenaamde ‘gevestigde bovenlaag’, maar die bevat 15 procent van de bevolking, te veel om van een elite te kunnen spreken. Het is ook de vraag of er nog wel één elite is. Het lijkt erop dat er meerdere elites bestaan. Een veel gemaakt onderscheid is dat tussen een financiële, een bestuurlijke en een culturele elite.
De financiële elite vinden we in de Quote 500, waar we de gelukkige bezitters vinden van vermogens totaan enkele miljarden euro’s. Het zijn niet zozeer de telgen uit adellijke of patricische geslachten die deze lijst bevolken, maar oprichters van uitzendbureau’s (Frits Goldschmeding), auto-importeurs (Wijnand Pon) en ondernemers uit de entertainment business (John de Mol).
Leden van de bestuurlijke elite bekleden topposities in het bedrijfsleven, in de politiek en in aan de overheid verwante instellingen. De Volkskrant publiceert jaarlijks de top-200 invloedrijkste personen in Nederland, online in te zien. We vinden er veel bestuurders van grote ondernemingen, zoals op nr. 1 Hans Weijers, maar ook centralebankpresident Klaas Knot, op nr. 4.
Nu hoeven we ons niet direct zorgen te maken over de financiële positie van de top-200 die met elkaar de bestuurlijke elite uitmaken. Maar wie de Quote 500 en de Volkskrant-lijst naast elkaar legt, vindt maar weinig overlap. Financiële en bestuurlijke elite vallen kennelijk niet samen.
Dan is er ook een culturele elite, bestaande uit wetenschappers, kunstenaars, filosofen. We vinden ze een enkele keer ook in de Volkskrant-lijst (Louise Fresco op nr. 17, Herman Wijffels op nr. 107), maar voor het overige geldt: “If you’re so smart, why aren’t you rich?” Al met al vinden we bij de drie genoemde elites niet al te veel onderlinge overlap.
Naar believen kunt u meer soorten elites onderscheiden: topsporters, topmodellen, toppresentatoren — de rij kan eindeloos worden aangevuld. In elk geval is de eenduidige elite uit de standensamenleving van weleer uit beeld verdwenen.
dr. Gerrit Gorter
Bovenstaande bijdrage is geen actueel artikel.
Raadpleeg ook: https://gerritgorter.com/Elites