De historische overwinning van BoerBurgerBeweging met de Provinciale Statenverkiezingen van woensdag 15 maart brengt een serie tegenstellingen manifester in beeld. Hierbij een eenvoudige weergave.
Platteland versus Randstad
De enorme zetelwinst van BBB kan onmogelijk alleen afkomstig uit de agrarische sector zijn. Grote delen van de plattelandsbevolking, onder wie veel kiezers uit kleinere en middelgrote steden, stemden op de partij. Anderzijds trokken, zeer algemeen gesteld, gevestigde partijen meer kiezers uit de Randstad.
Hoog t.a.v. laag opgeleid
Uit onderzoek blijkt dat de achterban van BBB tamelijk laag is opgeleid. De kiezers van bijvoorbeeld GroenLinks en D66 zijn hoger opgeleid. In ieder geval heeft BBB, tegen nogal wat verwachtingen in, de wensen van de kiezer goed begrepen. De opleiding van de kiezer waarover wordt geschreven, vind ik niet het meest interessante onderdeel.
Onderschatten en overschatten
De gevestigde partijen, en zeker het CDA, hebben de kracht en het (interne) intellect van BBB onderschat. Het was een afgetekende stembusoverwinning, waar Rutte4 geenzins op had gerekend. Vrijwel zeker schatten de regeringspartijen zichzelf te hoog in. BBB wist dat een zege mogelijk was, maar over de omvang ervan ook verbaasd. Van zelfoverschatting was in de partijgelederen geen sprake.
Model en praktijk
Het RIVM hanteert diverse modellen om stikstof te meten: Operationele Prioritaire Stoffen Model, rekeninstrument AERIUS en EMEP4NL, een Europees luchtverontreinigingsverspreidingsmodel. (bron: https://www.rivm.nl/stikstof/berekenen) Deze modellen roepen binnen de landbouwsector weerstand en vragen op.
BBB stelde in juni 2022 reparatie van de stikstofwet voor in samenwerking met JA21, waarbinnen agrarisch ondernemers zelf verantwoordelijk worden gesteld voor het behalen van hun doelen op basis van metingen op het bedrijf. ‘Uit onderzoek is gebleken dat vooral managementmaatregelen bepalend zijn voor emissiereductie. Deze tellen nu echter niet mee, ook reductiesystemen die niet op de door de minister erkende lijst staan tellen niet mee.’ (bron: https://boerburgerbeweging.nl/fractienieuws/bbb-ja21-lanceren-reparatiewet-stikstof/)
Proteststem versus rationele stem
De eclatante overwinning van BBB is vooral veroorzaakt door proteststemmen, aldus analisten. Dit type kiezer heeft deels een hekel aan de Haagse politiek en wilde dat via een stem op BBB even laten weten. Ook zijn onder de proteststemmers mensen die weinig vertrouwen in de landelijke politiek hebben vanwege de toeslagenaffaire, het tekort aan woningen, het gevoerde covid-beleid, et cetera.
Tegenover de proteststem formuleer ik de rationele stem, die inhoudt dat de kiezer stemt op basis van diverse afwegingen. Dat kan deels ideologisch zijn geïnspireerd, pragmatisch, tactisch, strategisch of vanuit belangen. Rationele stemmers hebben vanuit deze korte uiteenzetting hoofdzakelijk op gevestigde partijen gestemd.
Wiebe Dooper