In 1939 overleed Willem Cornelis de Groot in Leeuwarden. Lange tijd is nauwelijks nog aandacht besteed aan deze, welhaast meest veelzijdige, Friese architect. Na 1990 is het weer een enkeling die zijn naam noemt, en roemt. Pas rond het verkrijgen van de monumentenstatus van de Hollanderwijk in Leeuwarden, in 2002, neemt de belangstelling voor het werk van De Groot weer toe. In 2009, als het zeventig jaar geleden is dat hij is gestorven, krijgt De Groot dan eindelijk de zo terechte aandacht. Het Fries Museum organiseert een tentoonstelling over hem en zijn werk, en een monografie verschijnt. Het verhaal over een man die een groot stempel drukte op het bouwend Friesland van enkele decennia vóór en ná 1900, maar vervolgens vergeten werd.
Diverse bouwstijlen
Rond 1875, wanneer het eclecticisme in de bouwkunst op zijn hoogtepunt is, werkt De Groot mee aan het tot stand komen van een aantal herenhuizen aan de Zuidergrachtswal in Leeuwarden. Uit dat eclecticisme (waarbij onderdelen uit verschillende klassieke stijlen worden gecombineerd in een neo-stijl) destilleert Willem Cornelis de neorenaissance als de stijlvariant waarbij hij zich in het laatst van de 19e eeuw het prettigst voelt. Rond de eeuwwisseling komt de kentering. Het lijkt of een bepaald facet van de neorenaissance, het meer uitbundige maniërisme, hem een architectonische springplank bezorgt om tot de vernieuwingsstijl, ja zelfs de Jugendstil, te komen. Soms felgekleurde steen gaat deel uitmaken van zijn afdruk. Een variant die ook zijn volkswijken een opvallende aanblik zal gaan bieden.
Binnen alle bouwstijlen die De Groot uitvoert, vallen bijzondere hoogtepunten te signaleren. Binnen de neorenaissance zoals Willem Cornelis die realiseerde, mag Martena State in Cornjum als hoogtepunt gelden. Een juweeltje van maniërisme realiseert de Leeuwarder architect in de Maria Louisastraat in Leeuwarden. Meteen na de eeuwwisseling past De Groot de vernieuwingsstijl toe. En hoe! Aan de Marktstraat in Sneek verrijst een opvallend pand waarvan elementen aan de gevel de Jugendstil verbeelden. Zes jaar later ontstaat de blikvanger: het Gabbema Gasthuis, om vervolgens bij het ontwerpen van volkswijken een visueel hoogtepunt te vinden in de Hollanderwijk.
Martena State
In Cornjum, op de plek waar al eeuwenlang een adellijke state stond (gebouwd, verwoest, gebouwd, verbrand, gebouwd…), werd in 1899 de dan zeer bouwvallige Martena State afgebroken. Jonker Duco Martena van Burmania Vegelin van Claerbergen was de laatste bewoner van de oude state. Hij liet het bouwvallige gebouw na aan de hervormde kerkvoogdij van Cornjum. Deze zag geen andere mogelijkheid dan sloop. Vervolgens kreeg Willem Cornelis de Groot de opdracht een nieuw, passend kasteeltje te ontwerpen, waarbij elementen van het oorspronkelijke gebouw hergebruikt konden worden. Het werd een pittoresk kasteeltje, L-vormig, met trapgevels en een parmantig torentje, bekroond met een ui. Oude stijlelementen als leeuwen met schild en het huwelijkswapen van Laes van Burmania en Juliana Agata van Burmania zijn verwerkt in dit neorenaissancegebouw.
© Willem Haanstra
Eerder verscheen: