Neoliberaal Mark Rutte is de langstzittende premier van Nederland. Hij volgt daarmee minister-president Ruud Lubbers op. In teveel opzichten mist VVD-er Rutte de boot waardoor hij geen succesvol minister-president is. De toeslagenaffaire is een van de zwaarste dossiers waarover hij struikelt.
Journalist Syp Wynia beweert dat het lange premierschap van Rutte geen bijzondere prestatie is. Door de ontkerkelijking en het ontstaan van een nieuwe middenklasse trokken kiezers naar de VVD. Het verlies van christendemocraten en sociaaldemocraten werd de winst voor de liberale VVD.
Als jonge minister van Economische Zaken in 1973 viel Lubbers op door een ontspannen en ietwat nonchalant houding. In 1978 volgde hij Aantjes op als CDA-fractieleider in de Tweede Kamer. Hij werd in 1982 minister-president toen zijn partijgenoot Jan de Koning, eigenlijk de eerste kandidaat voor het premierschap, plaatsmaakte voor Lubbers. Hij gaf tussen 1982 en 1994 leiding aan drie kabinetten. Lubbers was als politicus energiek, pragmatisch en zakelijk.
Lubbers wist – als bijna geen ander – het debat te domineren. Wachten, lange zinnen formuleren, een detail even oplichten en weer de hooflijn oppakken. Soms een slok water drinken, de Tweede Kamer inkijken, de tegendebater bij de naam noemen en doorgaan. Zo zie ik Lubbers voor me. Zijn inhoudelijke kennis van dossiers en analyses van vraagstukken waren fenomenaal. Het was niet voor niets dat Lubbers in 1962 als econoom cum laude afstudeerde aan de Nederlandse Economische Hogeschool in Rotterdam.
Premier Rutte verliest geregeld debatten. Diverse keren redt hij zich ook met een leugentje om bestwil tot het verkondigen van regelrechte onwaarheden. VVD-er Rutte is een man van enkele hoofdlijnen en geen dossiervreter. Rutte staat er bekend om dat hij een ministersploeg kan smeden, maar zijn huidige kabinet laat aan kwaliteit te wensen over.
VVD-er Wiebes vertelt eens dat Rutte rond de klok van 23.00 uur gemakkelijk in slaap valt en in de ochtend monter opstaat. Opvallend was dat Lubbers elke morgen op het Binnenhof bij de RVD (Rijksvoorlichtingsdienst) vroeg naar de videoband van Den Haag Vandaag. Rutte houdt en Lubbers hield er geen overdreven materiële levensstijl op na. Rutte fietst naar het Catshuis en Lubbers reed in een eenvoudige Renault 6 naar het Binnenhof. Gewoon doen is en was het devies.
Lubbers kreeg veel respect hoe hij in de jaren tachtig omging met de kernwapendiscussie, maar vooral de wijze waarop hij de overheidsuitgaven saneerde en de werkloosheid aanpakte. Jan Pronk, voormalig PvdA-minister en inmiddels geen lid meer van die partij, zegt dat Lubbers zeer werd gewaardeerd. Ergens in het midden van 1993 werd duidelijk dat hij moe was. Het jaar daarop nam Lubbers afscheid.
Mensen om Rutte heen, beweren min of meer dat hij nog niet denkt aan stoppen. Hoe dan ook, de VVD verkeert in zwaar weer. De partij is momenteel intern verdeeld en daalt in de peilingen. De Provinciale Statenverkiezingen van 2023 kunnen beslissend zijn ten aanzien van Rutte’s positie.
Wiebe Dooper