Deze zomer was ik een paar weken aardig in de ban van oude zeilschepen. Dat begon eind juli met schepen van ruim honderd jaar oud: de skûtsjes bij de wedstrijden van de SKS. Dat volgde ik veel via Omrop Fryslân op tv, maar ook live, in een sloepje op een dag dat het overal mooi weer was in Nederland. Behalve bij Earnewâld, waar die ene regenbui maar bleef hangen boven de Alde Feanen en wij in dat sloepje behoorlijk natregenden.
Mooier nog waren de wedstrijden met de skûtsjes van de IFKS die daarna kwamen. Die wedstrijden waren om twee redenen nog mooier. Ten eerste deed er zowel in de A- als de C-klasse een skûtsje uit Koudum mee. Het Koudumer skûtsje Grytsje Obes (bouwjaar 1914) begon niet best en pessimisten uit Koudum zagen een degradatie al aankomen. Maar schipper Arjen de Jong wist het Koudumer skûtsje uit het dal te halen en via onder andere een fraaie tweede plaats bij Echtenerbrug eindigde de Grytsje Obes in de A-klasse op een verdienstelijke achtste plaats.
Nieuw in de C-klasse was een tweede Koudumer skûtsje, de Ierdswel (= Oeverzwaluw, bouwjaar 1907) van schipper Sybren Gosse van der Velde. Die zeilde ongelooflijk constant, met maar liefst vijf zesde plaatsen. Geen wonder dat de nieuwe schipper met zijn bemanning op een fraaie zesde plaats in het klassement eindigde, en dus tien skûtsjes achter zich liet, waaronder de Brijbek uit Workum.
De wedstrijden van de IFKS werden net zo mooi in beeld gebracht als de wedstrijden van de SKS. Niet door Omrop Fryslân, dat er geen geld voor (over) had, maar door het Heerenveense bedrijf Eyewax Videoproducties van Koudumer Ramiro Gras. De wedstrijden werden via het YouTubekanaal van de IFKS gestreamd en door verschillende commentatoren enthousiast en kundig van commentaar voorzien. Zo was het een genot om bij het verslag van de B-klasse te luisteren naar de gebroeders Harmen en Sytze Brouwer, van het winnende skûtsje Heerenveen bij de SKS.
Maar goed, het skûtsjesilen was nog maar net voorbij of er kwam weer eens een boekpresentatie aan. Een boek over een uniek project: de bouw van een oud schip, nou ja, van een replica van een oud schip: de Witte Swaen, het expeditieschip waarmee Willem Barentsz in 1596 via ‘de noord’ naar Oost-Azië dacht te kunnen zeilen. Het boek Barendszmaten is het fotoverhaal van Jan de Jager over de herbouw. In 2010 werd het schip in Harlingen op stapel gezet en in iets meer dan tien jaar afgebouwd. De Hollandse bouwmethode van het eind van de 16e eeuw is zo wetenschappelijk mogelijk gevolgd en het unieke scheepsbouwproject is door vrijwilligers gerealiseerd.
Het ene boek is het andere niet, maar ook: het meewerken aan het maken van het ene boek is niet hetzelfde als het meewerken aan een ander boek. Dat meewerken aan boeken doe ik nadat ik in Koudum was komen wonen en betrokken ben geraakt bij een kleine Friese uitgeverij, Utjouwerij DeRyp. En laat ik eerlijk zijn: toen Jan de Jager bij ons kwam met zijn idee voor het boek Barentszmaten, zag ik dat niet meteen zitten. Om te beginnen: de teksten van het boek zouden in het Nederlands zijn en niet in het Fries dat onze voorkeur heeft. Het ging niet om de geschiedenis van de zuidwesthoek van Friesland, of zelfs over de geschiedenis van Friesland. En bovendien: er zat ook nog haast achter, want het boek moest af zijn voordat Sail Amsterdam 2025 zou beginnen.
Maar ja, we kenden Jan de Jager inmiddels, die bij een aantal eerdere projecten van ons betrokken was, als fotograaf voor de illustraties in een boek of als fotograaf bij boekpresentaties. En Jan wist ons heel slim duidelijk te maken wat voor een mooi boek het zou worden en hoe goed zo’n prachtig boek in ons fonds zou passen. En we zagen natuurlijk ook hoe Jan zelf als vrijwilliger aan dit project had meegedaan, hoe hij daar meer dan 10.000 foto’s van genomen had en hoe hij per jaar beschreef wat er zoal aan werkzaamheden verricht waren. En ondanks het feit dat er te veel haast achter zat, zeiden we dus ja tegen dit boek.
We gingen het zelfs als een uitdaging zien: in korte tijd een boek uitgeven dat artistiek is vormgegeven, het verhaal vertelt van een uniek project en betaalbaar is! Met wat kunst- en vliegwerk is dat gelukt, dankzij de goede samenwerking van uitgevers, auteur/fotograaf Jan de Jager en vormgever Johan Bouwhuis. Zo kon het boek Barentszmaten op 14 augustus 2025 gepresenteerd worden, vlak voordat het schip van Harlingen naar Amsterdam zou gaan om daar te kunnen pronken op Sail 2025.
Die 14e augustus was een erg warme dag, maar daar trok het trio van Rudy Lobisch dat de presentatie muzikaal omlijstte zich niets van aan. De drie blazers speelden voor zo’n vijftig toeschouwers met hetzelfde enthousiasme als waarmee de vrijwilligers meer dan tien jaar lang aan het bouwen van het schip hebben gewerkt. Jan de Jager reikte het eerste exemplaar van Barentszmaten vervolgens uit aan Ineke van Zanten, allround-vrijwilliger vanaf het begin van de bouw.
Barentszmaten is, ondanks de tijdsdruk, een prachtig boek geworden dat laat zien hoe een groep ‘Barentszmaten’ met inzet en enthousiasme het nieuwe/oude schip de Witte Swaen kon realiseren. En nu Sail Amsterdam is afgelopen, is de Witte Swaen weer gewoon in de Willemshaven in Harlingen te bewonderen.
© Jelle van der Meulen