Organisatieadviseur Siebren de Ringh uit Gaast komt in diverse bijdragen aan het woord over de thematiek van leiderschap in de politiek. Ook krijgt hij de vraag voorgelegd of de premiers Lubbers, Kok en Rutte voldoen aan modern politiek leiderschap. Daarnaast gaat De Ringh in op de geestelijke ontwikkeling in Nederland en de maatschappelijke opbouw, die wordt gekenmerkt door angst versus hoop.
Vanuit een open democratisch perspectief wordt het begrip leiderschap gekenmerkt door een zekere beladenheid. Deze gedachte heeft relaties met het dictatoriale denken binnen het communisme, fascisme en nationaalsocialisme in de twintigste eeuw. In hoeverre is dit nog van toepassing op de hedendaagse politieke cultuur in Nederland?
In deze vraag lees ik dat leiderschap in onze democratie beladen is, omdat er voorbeelden zijn waar leiderschap verwordt tot een dictatuur. Ik ben ervan overtuigd dat deze zorg terecht is. Macht heeft absoluut tegenmacht nodig, omdat de aard van de macht snel kan veranderen. Wetten die vrijheid en democratie borgen, kunnen als daar de politieke aanleiding voor wordt gevonden, snel onklaar worden gemaakt.
We kennen hierbij ook het verwoestende effect van bewust ingezette kwade tongen. Bedenk dat veel gewelddadig leed in de wereld ooit begonnen is met één gedachte van één persoon. Deze persoon is begonnen een gedachte uit te spreken en kreeg medestanders die hetzelfde deden. Zodra de gemoederen van de massa voldoende verhit zijn, ontstaat er bereidheid tot handelen. Ik ben principieel voor onbegrensde vrijheid van meningsuiting, maar ik vind tegelijk wel dat een ieder zijn verstand moet gebruiken om na te denken wat zijn motief is om zijn woorden uit te spreken en zich bewust te zijn van wat het effect ervan is.
CDA-premier Lubbers leidde driemaal een kabinet, twee keer met de VVD in de jaren 1982-1989 en een keer met de PvdA in de periode 1989-1994. Lubbers werd wel omschreven als een manager in de politiek. In hoeverre voldoet hij aan het begrip modern politiek leider?
Lubbers voldoet in positieve zin niet aan het begrip van modern politiek leider. Ik was erg jong toen hij aan het bewind was. De man straalde voor mij een soort rust en vertrouwen uit. Als Lubbers bij een crisis zei: het komt goed, dan had ik dat gevoel ook, nog even los of dat uiteindelijk met de wapenfeiten klopt.
De moderne politieke leiders geven mij geen rust. Ze zijn uiterst negatief over de toekomst van de wereld en hebben nauwelijks tot geen vertrouwen in burger en bedrijf. Ze spreken vooral in termen van alles wordt minder en het is uw eigen schuld. Ze houden de brandjes aan die dagelijks door de media en de politiek opgestookt worden. Daarbij komt dat er het afgelopen decennium nauwelijks maatschappelijke problemen in de kern zijn opgelost.
De creativiteit van de huidige politieke leiders gaat nauwelijks verder dan dat burger en bedrijf zich ergens administratief voor moeten verantwoorden, iets niet meer mogen of meer gaan betalen. Denk bijvoorbeeld aan onderwijs en zorg, waar telkens meer geld naartoe gaat. Dit geld wordt echter hoofdzakelijk besteed aan overhead, management en administratie, en te gering aan directe taken in onderwijs en zorg. Er wordt nog weinig oorspronkelijk en pragmatisch gedacht. De politiek laat zich gijzelen in een kooi van rechtmatigheid.
De moderne politieke leiders vangen elkaar vliegen af en zijn collectief bang voor een scheur in hun kostuum. Er is nauwelijks durf om ergens voor te staan en compromissen te vinden. Het resultaat is dat ik al langere tijd schouderophalend kijk naar de Nederlandse politiek.
Zijn de politieke leiders van nu dan zo verkeerd? Ik kom niet aan de mensen, maar ik denk dat we vooral ongemerkt in een dynamiek terecht zijn gekomen waar paniek, symptoombestrijding, rechtmatigheid en spitsvondigheid de maat der dingen is geworden. Het is dynamiek waar je wordt ingesleurd. Wat ik wel kwalijk vind, is er dat er geen politici lijken te zijn, die op meta niveau zien waar we als land in terecht zijn gekomen, een cultuur waarin wantrouwen wordt geïnstitutionaliseerd.
Op welke wijze is het begrip politiek van toepassing op PvdA-premier Kok? En op welke manier is hij een modern politiek leider?
Hoewel ik mij niet aan de linkerzijde van het politieke spectrum bevindt, geldt voor Kok ook wat voor Lubbers geldt. Los van de daden van beiden, straalden zij een bepaalde rust en autoriteit uit, die ik mis bij de modern politiek leiders. En over dat kwartje van Kok: er zijn sinds Kok heel wat kwartjes door politici toegevoegd waar je niemand over hoort.
In Nederland zijn we door gerichte communicatiestrategie vooral gericht op het eerlijk verdelen van de belastingtaart en op deze wijze hoor je nauwelijks iets over dat deze taart telkens groter wordt, omdat politici burger en bedrijf min of meer onbekwaam hebben verklaard en telkens een grotere rol voor de overheid zien.
Wiebe Dooper