(tekst: De Nieuwe Denktank, 12 december 2023)
Na de voor velen verrassende verkiezingsuitslag, is er één vraag dominant in Den Haag: wel of niet in een coalitie stappen met de PVV? Deze vraag is vooral relevant voor de derde en vierde grootste partij, VVD en NSC. Dezelfde vraag speelde ook in de zomer van 2017. We kijken deze maand daarom niet naar een rapport, maar naar twee brieven aan informateur Herman Tjeenk Willink op de vraag of samenwerking met de PVV mogelijk is.
Tijdens de verkiezingen van 2017 won de PVV vijf extra zetels en werd met twintig zetels de tweede partij van het land. Ook toen lag dus bij andere partijen de vraag voor of coalitievorming met de PVV mogelijk was. Zes jaar geleden was die vraag vooral relevant voor de VVD en het CDA. Mark Rutte en Sybrand van Haersma Buma gaven in hun brieven aan informateur Herman Tjeenk Willink aan waarom zij niet wilden samenwerken met de partij van Geert Wilders. Zijn deze bewaren nog altijd relevant?
Rutte en Buma gaven in hun brieven min of meer dezelfde bezwaren. Als eerste noemen zij het probleem van Wilders’ standpunt over de islam. Rutte noemt dat standpunt in strijd met de liberale kernwaarden van ons land, Buma noemt specifiek het afschaffen van de godsdienstvrijheid.
Het tweede bezwaar dat zij noemen, is dat de eerdere (gedoog)constructie hen erg slecht bevallen is. Buma hekelt de ‘volstrekt onverantwoorde wijze’ waarop de PVV de gedoogcoalitie ‘onverhoeds maar weloverwegen liet vallen’. Rutte hekelt het feit dat Wilders blijkbaar geen verantwoordelijkheid wil nemen en daaruit volgt dat voor samen regeren het nodige vertrouwen ontbreekt.
Ook noemen zij allebei dat uit niets blijkt dat Wilders in de jaren tussen de val van het kabinet en het moment van schrijven (2017) milder is geworden. Integendeel, hij is volgens Rutte alleen maar radicaler geworden. Ook Buma is van mening dat de PVV de afgelopen vijf jaar niets heeft gedaan ‘om een begin van herstel van vertrouwen te rechtvaardigen’.
Terug naar nu. Is de situatie nu anders? Deels. Het eerste verschil dat opvalt, is dat de PVV nu niet de tweede partij maar (veruit) de grootste is. Een ander mogelijk verschil is dat volgens velen Wilders’ toon is gematigd. De afschaffing van de godsdienstvrijheid voor moslims staat nog altijd in zijn verkiezingsprogramma, maar dat zou hij in de ijskast willen zetten. Of de PVV nu een betrouwbaardere partner is geworden? Dat blijft een vraag.
Ook kunt u raadplegen: https://denieuwedenktank.nl/onder-in-de-la-brieven-aan-informateur-tjeenk-willink-2017/