Deze zomer, juni 2022, heeft Joop van Bergen zijn beitels aan de wilgen gehangen. Hij is, na een levenslange creatieve periode, gestopt met het beroepsmatig uitvoeren van werkopdrachten. Bij de Bolswarders is nauwelijks bekend dat deze oud-stadsgenoot de ontwerper en maker is van een uniek beeld, dat tegenwoordig wat verscholen opgesteld staat in de pseudo-binnentuin van De Tiid, aan de kant van de Wipstraat. Tijd om enige aandacht te vragen voor dit beeld, genaamd ‘Gastvrijheid’ en onthuld door burgemeester Allard Schuilenga in 1999, en dan met name voor de maker ervan, Joop van Bergen.
Vooraf
Het zal begin 1998 zijn geweest dat Babs, destijds wethouder van o.a. Cultuur, me vroeg of ik zin had mee te gaan naar Wijnjewoude, want daar woonde de beeldhouwer aan wie het Bolswarder college opdracht had gegeven om een beeld te vervaardigen dat passend zou zijn voor de geboortestad van Joop van Bergen, Bolsward. En nu wilde ze het een en ander met Van Bergen, de kunstenaar, bespreken. Ik ging mee en waarover ze het hadden, weet ik niet, moest ik me uiteraard ook niet mee bemoeien, want de vrouw van Joop, Ellen, liet me de galerie in de voormalige bakkerij zien, en zijn atelier waar hij opdrachten en vrij werk vervaardigde. Heel boeiend.
Natuurlijk, ik heb mijn jeugd voornamelijk in de Kerkstraat doorgebracht en kende de ‘hoedsiewinkel’ van Van Bergen wel. Een winkel in heel bijzondere dameshoeden. Zal er duizenden keren langsgelopen zijn, naar school, naar de stad. Dat daar de kunstkiem werd gelegd bij een jongetje dat laten zou uitgroeien tot een vooraanstaand Fries beeldhouwer, kon ik natuurlijk niet weten.
Joops loopbaan
Johannes Antonius Albertus (Joop) werd op zondag 19 december 1943 geboren als tweede kind in het katholieke gezin Van Bergen, met uiteindelijk vijf kinderen. Vader en moeder verzorgden de winkel, waarnaast vader ook dagelijks correspondentie van de plaatselijke Kingma’s Bank rond bracht in de stad. Het onderkomen van het gezin, en de winkel, bevatte twee naast elkaar gelegen panden in de Kerkstraat, waarvan dit gedeelte tot 1925 Kleine Kerkstraat heette en lange tijd in de volksmond ook zo genoemd bleef. In een kleine ruimte tussen beide verdiepingen bleek gelegenheid te zijn om creatieve bezigheden te ontwikkelen. Die ruimte kreeg Joop, van moeder (1908-St. Nicolaasga) en vader (1910-Bolsward) volop.
De jonge Joop ging na de kleuterschool op het Skilwyk naar de rooms-katholieke jongensschool aan het Laag Bolwerk, waarna hij vervolgens de katholieke Mulo en de plaatselijke L.T.S. bezocht. Op geen van deze scholen werd aandacht geschonken aan het creatieve talent dat hij al heel jong bezat. Hij ging aan de slag bij bouwbedrijf Jorritsma, waar hij na enige tijd gezelschap kreeg van zijn jongere broer Dick. Ze werden vaak samen op pad gestuurd om allerlei werkzaamheden in en rond Bolsward te klaren.
Na de Kerkstraat kwam het gezin Van Bergen te wonen aan de Dijkstraat, ook met een dameshoeden winkel. Daar, op de zolder van het winkelpand, kreeg Joop een eigen kamertje waar hij volop met zijn scheppende werken aan de slag kon.
Toen ontstond iets bijzonders.
In die tijd hielden vele jongeren een dagboekje bij waarin de belevenissen van die dag genoteerd werden. Ook Joop hield een dagboek bij, maar niet een met geschreven letters en woorden. Hij probeerde zijn gevoel en beleving van de dag, in plaats van met woorden, met ruimtelijke objecten vast te leggen om aan die gevoelens betekenis en inhoud te geven. Uit deze manier werd door de latere beeldhouwer Van Bergen al vorm gegeven aan waar hij zijn verdere leven aan zou wijden: het maken van heel bijzondere beelden in hout en brons. Tevens werkte hij veel met keramiek, ook als gebruiksvoorwerp.
Hij was ondertussen begonnen aan een avondstudie Bouwkunde aan de H.T.S. in Leeuwarden, waarna hij een studie pedagogiek afrondde om leraar te worden. Hij kreeg een benoeming als leraar Bouwkunde aan de L.T.S. in Drachten.
In 1968 was hij getrouwd met Ellen Disselhorst, geboren in Raalte. Ze gingen eerst in Bolsward wonen, waar ook de beide kinderen geboren werden. Het was de oudste zus van Joop, Tinie, die hem met Ellen in contact bracht. Beide meisjes volgden, in Zwolle, de opleiding tot verpleegkundige en waren vriendinnen. In 1968 trouwden Joop en Ellen.
Ze gingen na Bolsward in 1972 in Drachten wonen, waar Joop werk vond in het onderwijs, waarna hij al spoedig aan de Minerva Academie in Groningen een kunstopleiding volgde, in de weekeinden wel te verstaan. Toen echter de studie was afgerond, besloot het echtpaar om allebei hun betaalde werk parttime te doen, zodat ook Joop, naast het beeldhouwen, meer tijd aan de kinderen kon besteden. Hij bleef verbonden aan de L.T.S. in Drachten, met, later, ook nog een docentschap bij de Stichting Kunstzinnige Vorming Friesland, als consulent Beeldend Vormen.
© Willem Haanstra