Er zijn Bolswarders die, waar ze ook in de wereld wonen, en hoe lang ook, zich altijd Bolswarder blijven voelen. Ik schreef al over een van hen, Melis van der Sluis, geboren aan de Turfkade 21, in 1931 (zie: de Moanne, 1 aug. 2016). Melis is al ruim 70 jaar woonachtig in Hamilton, Nieuw-Zeeland. Een wereldberoemd keramist die nog steeds niets ontgaat van wat in zijn geboortestad gebeurt. En die daar dan ook nog altijd vele contacten heeft.
Eenzelfde soort ontwikkeling maakte Gerrit de Haan door. Geboren in 1944, midden in de stad. Na zijn studietijd was hij als dominee voornamelijk woonachtig in Zwitserland. Hij werd daar een populair televisiedominee, maar zal zijn leven lang alles blijven volgen van wat er in zijn geboortestadje plaatsvindt. Met één belangrijk verschil tussen beiden: Gerrit is uiteindelijk teruggekeerd naar Bolsward en woont sinds vorig jaar weer centraal en hoog in de stad met ruim uitzicht op de oude Gysbertstêd. Zijn droompanorama is werkelijkheid geworden.
En deze Gerrit de Haan viert 5 maart a.s. in ‘zijn’ gemeente Oosthem, waar hij tot mei 2022 nog interim dominee was, zijn 50-jarig jubileum als predikant.
Het voetbal van zijn jeugd
In het sterk versnipperde Bolsward van de jaren ’50 hadden de verschillende zuilen een eigen school, een eigen kapper, een eigen groenteboer, een eigen gymnastiekvereniging, een eigen muziekkorps en ga zo maar door. Zelfs, sinds 1947, ieder een eigen voetbalclub: C.A.B., R.E.S. en sinds 1947 ook Bolswardia.
Kaatsen, schaatsen, zwemmen en ook tennissen, dat liep wel door alle zuilen heen.
Maar na schooltijd was er bij met name het voetbal geen sprake van verzuiling: op pleintjes, straten en grasveldjes werd gemengd gespeeld, ongeacht de school waar je op zat, de kerk waar je al dan niet heen ging en de club waar je een trots lid van was. Jongens (meisjes moesten deze emancipatie nog even uitstellen) die fanatiek tegen een bal trapten. Op straat vroeg het technisch kunnen meest meer van de speler dan kracht en inzet alleen.
Ook wij, van de openbare school, keken waar gevoetbald werd en niet welke school de jongens bezochten. En zo herinner ik me uit mijn jeugd dat groepen jongens elkaar als vanzelfsprekend op straat en plein opzochten om te voetballen: openbaren, gereformeerden, hervormden en katholieken door elkaar. Harrie Kramer, Sjoeke Huitema, Rein Visser, Harry Veldman en dus ook Gerrit de Haan, om maar enkelen te noemen; het waren allen fanatieke straatvoetballers met een fraaie techniek.
Gerrit leefde voor het voetbal, Bolswardia was zijn club. Hij was een technisch heel begaafde middenvelder, die zelfs in een Bolswards elftal samen met de legendarische Abe Lenstra op het veld stond. Hij zal later, waar hij zich ook bevindt, de resultaten van ‘zijn’ club nauwkeurig blijven volgen.
Zijn visuele band met bekende Bolswarders uit zijn jeugd, uitgesproken stadstypen vaak, blijft hem altijd vergezellen, Herinneringen eraan, daar praat hij dikwijls over of zet hij op papier: ‘De stad was nog jong’, 2006.
Gerrits loopbaan
Aan de Dijkstraat 21, in een pand waar vader Luut elektronica als radio’s en later televisies verkocht en deze zo nodig repareerde, en waarnaast zijn moeder een winkel in luxe artikelen dreef, werd op 13 juli 1944 Gerrit J.D. de Haan geboren. Na de chr. lagere school bezocht Gerrit het Bogerman College in Sneek. Hij zal ongeveer 20 jaar oud zijn als hij Bolsward verlaat en pas bijna 60 jaar later daar als inwoner terugkeren, 2022.
Bijna 20 is hij dus, wanneer Gerrit theologie gaat studeren in Groningen en Genève. In deze Zwitserse stad liep de jonge De Haan stage bij de Wereldraad van Kerken, waarna zijn hoofdvak ‘Oecumenica’ werd. Zijn doctorale eindscriptie had als onderwerp ‘Kerk en massamedia’.
Dat onderwerp zal hij later in de praktijk brengen door daar ook daadwerkelijk mee aan de slag te gaan, voornamelijk via televisieprogramma’s in Zwitserland, maar ook in Nederland. Maar eerst nog kwam Gerrit in Luxemburg terecht. Daar was hij van 1972 tot 1977 predikant bij de Nederlandse Protestantse Gemeenschap, waar hij een godsdienstig gehoor vond onder Nederlandse boeren en medewerkers van de E.G., de Europese Gemeenschap. Daarna verkast Gerrit naar Zwitserland, eerst Bad Zurzach am Rhein en vervolgens naar Luzern. Daar zal hij tot zijn pensionering werkzaam blijven.
In Zwitserland zal De Haan zes jaar lang een vast televisieprogramma hebben op de zaterdagavond, onder de naam ‘Das Wort zum Sonntag’. Ook diverse andere, speciale, kerkdiensten werden door hem op televisie gepresenteerd.
Ook bij de Nederlandse omroep NCRV presenteerde Gerrit een speciaal programma: ‘Momentopname’, over de veranderingen in de samenleving vanaf de jaren ’50. Deze serie werd gedurende het seizoen 1982-1983 uitgezonden.
Zoals gezegd, Gerrit de Haan zal tot aan zijn pensionering als geestelijke in Zwitserland blijven wonen. Een land waaraan hij zeer gehecht is en waar zijn kinderen (drie) en kleinkinderen nog steeds wonen. Als globetrotter die verschillende culturen omarmt, bezit Gerrit ook al lange tijd een appartement in Zuid-Afrika dat hij betrok in het jaar dat de apartheid werd afgeschaft, waar hij zo nu en dan verblijft. Maar Bolsward bleef trekken, altijd en overal.
Na Zwitserland trekt Gerrit weer naar Friesland, Oosterzee ditmaal, vlak aan het Tjeukemeer. Daar betrekt hij een prachtig, maar uitgemergeld ‘Koopmanshuis’, dat hij restaureert en fraai bewoonbaar maakt. Hij zal daar lange jaren blijven wonen. Tot Bolsward onweerstaanbaar blijkt…
‘Gaande weg komt Bolsward dichterbij’
Met vooruitziende blik wijst een gedicht van Gerrit al vooruit op die onontkoombare toekomst: terug naar Bolsward.
Bolsert.
Een plek om je jeugd te beleven of je jaren te slijten.
Een oord om te mogen of te moeten sterven.
Eens voelden we dat op straat,
aan het einde meldt de begraafplaats:
‘We zijn te plak’.
Om nog een ander gedicht van zijn hand te citeren, waar de voor Gerrit eeuwige band met Bolsward al in doorklonk, het volgende.
Gaande weg dichter bij
het oude bolwerk om de stad
beschutte en bevlogen tijd
hernieuwde dromen
bouwen weder op
het hart, de grond
de stad was jong
het kind wordt oud
maar nooit bevrijd
van heimwehmoedigheid
gaande-wég
komt Bolsward dichterbij
Het mag duidelijk zijn: waar deze ras-Bolswarder zich ook bevindt, de geboorteplek is altijd dichtbij, en komt met het stijgen der jaren steeds dichterbij.
50-jarig jubileum als predikant
En nu is Gerrit de Haan alweer 50 jaar predikant. Een emeritus dominee nu, die nog midden in de samenleving staat. Of hij zich nu bevindt in Zwitserland of Zuid-Afrika, het maakt hem niets uit. Als Bolsward maar in gedachten nabij blijft.
Wanneer Gerrit de Haan op zondag 5 maart a.s. in de zeker volle Johanneskerk in Oosthem de kansel beklimt, zal hij ongetwijfeld terugdenken aan zijn vader Luut. Deze destijds alom bekende Bolswarder middenstander, die midden in het verenigingsleven stond en bij vele stadsfeesten voorop liep, wordt gevoelig uitgetekend in Gerrits autobiografische boekje ‘De stad was nog jong’ (2006). Daarin beschrijft De Haan het Bolsward van zijn jeugd, waarin de jaren ’50 centraal staan. Bekende stadstypen komen voorbij, van muzikant Hupie tot aan badmeester Postema, en van Kobus Visser tot Piet Kuste.
De meest centraal staande persoon in het boekje is echter Luut de Haan, zijn veel te vroeg overleden vader (1913-1967), waarvan Gerrit ongetwijfeld het verbale vermogen en de sociale vaardigheden heeft meegekregen. Luut, die op de dag dat zoon Gerrit viert dat hij 50 jaar lang de kansels beklimt, zeker, ware hij aanwezig, ook die kansel zou betreden en op eigen welbespraakte en enthousiaste wijze in een treffende tirade zoon Gerrit warm hebben toegesproken, vast en zeker ook met een humorvol gedicht. Moeder Frederika Arnolda Goedhart (1913-2011) zou stilletjes achter in de kerk een traantje hebben weggepinkt.
© Willem Haanstra