Door Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) op Liwwadders.nl
In Nederland leven mensen in de hoogste inkomensgroep 8 jaar langer en 21 jaar langer in goede gezondheid dan mensen in de laagste inkomensgroep. De manier waarop de uitvoering nu is geregeld belemmert adequate oplossingen. Terwijl de oplossing voor handen ligt: door hulp en ondersteuning minder excluderend en meer bereikbaar te maken voor mensen in de meest kwetsbare posities. Dat blijkt uit het proefschrift getiteld ‘Health, Disadvantage, and the Welfare State’ (Gezondheid, achterstand, en de verzorgingsstaat) dat Janna Goijaerts op 4 november 2025 verdedigt aan de Universiteit Leiden.
Gezondheidsproblemen hangen samen met sociaal-economische problemen in mensenlevens, denk bijvoorbeeld aan jarenlange stress en slaapgebrek door schulden of iemand die gezondheidsproblemen ontwikkelt en daardoor zijn of haar baan verliest. Vijftien levensverhalen vormen het startpunt van het proefschrift (de originele interviews uit het boek Gezichten van een Onzeker Bestaan van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving). Die verhalen laten zien hoe sociaal-economische problemen leiden tot gezondheidsproblemen, en andersom. Het verloop is geen rechte lijn, maar kent veel kronkels en knooppunten, waarop beleid ook zou kunnen ingrijpen.
Goijaerts interviewde vervolgens vijfentwintig midden-managers van publieke organisaties om erachter te komen hoe hun organisatie hulp zou kunnen leveren in het geval van deze verhalen. De interviews laten zien dat in veel gevallen hulp mogelijk is, maar om verscheidene redenen niet op tijd komt of niet goed aansluit. Voorbeelden zijn dat mensen pas te laat om hulp komen vragen, dat er geen goede samenwerking is tussen verschillende organisaties of domeinen, maar ook het gebruik van excluderende regels in de uitvoeringspraktijk.
Ook analyseerde Goijaerts de opkomst van het huidige beleid van Health in All Policies (HiAP), de beleidsstrategie die nu door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport wordt ingezet om gezondheidsverschillen te verkleinen. Deze strategie gaat er vanuit dat gezondheid een uitkomst is van niet alleen de zorg, maar de brede verzorgingsstaat. Goijaerts stelt dat het HiAP een adequaat uitgangspunt is, maar zich nog te veel beperkt tot retorische beleidsopties en zich te weinig richt op de concrete uitvoeringspraktijk, zoals dat ook in andere landen het geval is geweest.
Inmiddels wordt in veel verkiezingsprogramma’s (CDA, D66, Groenlinks-PvdA, PvdD, SP, Volt, VVD) gezondheidsverschillen als probleem benoemt. Het proefschrift concludeert dat een eerste, logische, concrete stap om die verschillen te verkleinen zou kunnen worden genomen door hulp en ondersteuning minder excluderend en meer bereikbaar te maken voor mensen in de meest kwetsbare posities. De beste preventie is investeren in sociaal beleid.
Janna Goijaerts schreef haar proefschrift aan de Health Campus in Den Haag, Universiteit Leiden, en werkt als senior adviseur bij de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving.