Door Rob Goedhart
Is het volgende herkenbaar? Je denkt er over een nieuwe auto te kopen, je gedachten gaan naar een bepaald type uit en ineens zie je zulke auto’s overal rijden. Of je hebt iets aangeschaft en dan blijken veel meer mensen dat gedaan te hebben. Je deelt – denk je – je wensen en ervaringen met heel veel mensen. Jouw wens of ervaring staat in het middelpunt van de belangstelling. Op ieders netvlies geschreven. Denk je.
Ik heb begin deze eeuw acht jaar bij de Consumentenbond gewerkt. Iedere ochtend zat er een groepje de kranten en bladen door te kijken om te zien waar ‘we’ werden genoemd. Die artikelen (of artikeltjes) knipten we uit en dat werd een ‘krantje’, dat in de organisatie verspreid werd. Kijk ons eens aanwezig zijn!
Totdat een van de collega’s een paar maanden met een burn out ziek thuis zat. Hij volgde alleen maar de journaals en de Volkskrant. Toen hij terug kwam zei hij: “Ik heb de ‘Consumentenbond’ niet of nauwelijks gezien…’ “
FNP
Zo’n gevoel heb ik ook over de FNP. Natuurlijk krijg je hier in Fryslân mee dat Soepboer c.s. weer ergens zijn hoofd opsteekt c.q. hun hoofden opsteken. Natuurlijk weet je dat de partij heel veel geld heeft besteed aan het (weg-)transport met een skûtsje. Om daar even Den Haag mee in te varen. (Op een plek, vlak bij het kantoor van de Consumentenbond; niet echt opvallend) Natuurlijk weet je dat ze in andere regio’s zijn gaan flyeren (in het begin zelfs met Fryske tekst, waarvan een Limburgse dacht dat het Scandinavisch was.)
Maar ik durf er een hele dure fles wijn op te zetten dat als je onderzoek zou doen in de rest van Nederland men zegt: ”Wat zegt u? / F-N-P – Waar staat dat voor? Friese Nationale Partij? Nee, sorry – nooit van gehoord”
Het blijkt ook uit het aantal stemmen. Volgens de LC zo’n 10.000. In het hele land. Heel weinig. Eerder liet ik in mijn bijdrage ‘FNP: schoenmaker, blijf bij je leest’ https://www.brekt.nl/fnp-schoenmaker-blijf-bij-je-leest/ al zien dat de FNP bij de provinciale verkiezingen in Fryslân gemiddeld 26.000 stemmen krijgt…..
Ik zou zeggen: “FNP: drink een glas, doe een plas en laat alles zoals het was”. En huur een lobbyist in Den Haag in, die weet hoe de hazen lopen. Want lobbyen en invloed krijgen in Den Haag is een vak.
PVV
Twee jaar lang hebben we moeten horen dat “twee-en-een-half-miljoen mensen op de PVV hebben gestemd”. Dat is zo. Maar zeven-en-een-half-miljoen hebben dat niet gedaan. Nu ligt die verhouding nog anders: Op de PVV 1,7 miljoen en 8,3 miljoen niet. Oftewel: Er hebben zo’n 800.000 minder mensen bedacht dat ze op de PVV gingen stemmen. Dus de PVV heeft nog steeds niet de meerderheid in ons land.
De vertegenwoordigers van die 8,3 miljoen moet nu een regering gaan komen.
Stabiel
Vele mensen vragen om een stabiel kabinet, dat eindelijk een aantal zaken gaat regelen.
Er zijn al vele meningen en duidingen gegeven of dat moet als “centrum-links” of “centrum-rechts”. Die laatste heeft de voorkeur van de VVD. Dat zou dan D66-CDA-VVD-JA21 moeten worden. De vraag is: heeft de VVD de kaarten in handen?
VVD
Ik begon dit stuk met een metafoor. Een andere is die van een voetbalsupporter. Zijn ploeg zal de tegenstander wel even verslaan. Maar tot vlak voor tijd staat zijn cluppie met 2-1 achter. In de blessuretijd maakt zijn team nog gelijk: 2-2. Hij juicht heel hard, want het voelt als een overwinning. Maar ten opzichte van de eerdere verwachting (winst en dus 3 punten) gaat zijn ploeg met maar 1 punt van het veld. Eigenlijk 2 punten verlies.
Zoiets lijkt nu ook bij de VVD te gebeuren. De VVD behaalde 22 zetels. Sinds 1972 is dit voor die partij de ondergrens. En het zijn er twee minder dan in 2023. Het is de tweede keer op rij dat de VVD – onder Dylan Yesilgöz – zetels verliest. (Onder Mark Rutte behaalde de partij 31 – 41 – 33- 34 zetels). Maar omdat in de peilingen de VVD rond 15 à 16 zetels uit kwam lijken nu die 22 zetels als een monsteroverwinning. Echter, met het adagium: “De werkelijke peiling is op de dag van verkiezing” klopt dat dus niet. De VVD past dus enige bescheidenheid.
Ook al omdat de VVD het de afgelopen jaren mogelijk heeft gemaakt dat er een regering kwam, die niet geregeerd heeft. Integendeel zelfs. Natuurlijk moest er eer gedaan worden aan het feit dat de PVV 37 zetels had gekregen, maar dát kwam omdat de VVD die deur voor de verkiezingen op een kier had gezet. Ineens was het niet bijzonder meer om op de PVV te gaan stemmen. Ik ken mensen, waarvan ik dat niet had verwacht. Het is immers geen ‘partij’ waarbinnen de normale democratische principes van leden gelden en waarop je dus het stempel ‘autocratie’ kunt plakken. Als dát al binnen zo’n partij zo geregeld is dan kun je verwachten dat het ook voor landelijk bestuur zou gaan gelden. Quod erat demonstrandum. (Wat aangetoond moest worden.)
JA21
Bij JA21 ken ik voornamelijk Joost Eerdmans, Annabel Nanninga, Diederik Boomsma en Ingrid Coenradie. Eerdmans en Nanninga waren samen belangrijke personen binnen Forum voor Democratie. Dat was in 2018. In 2020 verlieten ze die partij en richtten ze JA21 op. Eerdmans was eerder van de LPF en later Leefbaar Rotterdam. Boomsma stapte in 2023 over van CDA naar NSC en in 2025 naar JA21. Coenradie kwam vanuit de VVD, ging naar Leefbaar Rotterdam, werd staatssecretaris namens de PVV (waarvan je geen lid kunt worden, want het is geen vereniging) en stapte over naar JA21.
De vraag kan gesteld worden wat deze mensen gaan doen als er iets gebeurt wat hen maar even niet zint. De vraag stellen is hem beantwoorden.
Breed door het midden; maar wel flexibel
Ik denk dat D66, VVD, Groen-Links/PvdA en CDA (in volgorde van zetelaantal; 26 – 22- 20 – 18) het beste een regering kunnen vormen. Maar dan op een andere leest geschoeid. Geen tot op de millimeter dicht getimmerd regeerakkoord, wat inhoudt dat er bij elk ‘scheetje’ dat dwars zit het kabinet opgeblazen zou kunnen worden. Een samenwerkingsakkoord op hoofdlijnen is beter.
We verlaten vervolgens het ‘coalitie tegenover oppositie’-denken.
Iedere partij krijgt – naar redelijke verdeling op basis van het zetelaantal – een aantal ministers. Die ministers (gesteund door deskundige ambtenaren) gaan voorstellen uitwerken voor de voorliggende uitdagingen. En dan kan het zijn dat het een keer zo is dat niet de hele ministerraad het met iets eens is, maar dat er toch – bij een meerderheid in de minsterraad – een voorstel aan de Tweede Kamer wordt voorgelegd.
Tweede Kamer beslist
Die Tweede Kamer beslist bij meerderheid over het voorstel. Het hoeft dan niet zo te zijn dat een partij – die een vertegenwoordiger in het kabinet heeft – vóór het voorstel stemt.
In mijn optiek is dat de meest zuivere vorm van democratie. Bij volgende verkiezingen stemmen we dan ook op een partij-lijn en niet op een of ander poppetje dat wel of niet premier zou moeten worden.