Dat Nederland 80 jaar geleden na vijf jaar Duitse bezetting bevrijd werd, is in Koudum bepaald niet onopgemerkt gebleven. Op verschillende manieren is er aandacht aan besteed. Indrukwekkend was eind mei het optreden van de Koninklijke Militaire Kapel Johan Willem Friso in sporthal De Sândobbe. Maar laat ik bij het begin beginnen.
Koudum was er al vroeg bij om aandacht te vragen voor ’80 jaar Vrijheid’. Van half januari tot half februari was er een expositie met twaalf ‘Koudumer verhalen uit de Tweede Wereldoorlog’. Ik schreef daar eerder over. Via twaalf panelen werden die verhalen getoond. De belangstelling voor de expositie was groot. Zo’n vierhonderd bezoekers, waaronder enkele schoolklassen, kwamen naar de fraai ingerichte expositie.
Koudum is op 17 april 1945 bevrijd. Op een paar dagen na 80 jaar later, speelde Nij Libben in de Martinikerk het bevrijdingsconcert ‘Koudum Ferbûn yn Frijheid’. De Koudumer fanfare speelde muziek die een link had met de Tweede Wereldoorlog en had gasten uitgenodigd. Zo zong Irma Bokma onder andere met een deel van het koor Majim een lied uit de musical Soldaat van Oranje, en Jenny Luth speelde op viool het thema van de film Schindlers List. Tussen de muziek door vertelde Ytsje Hettinga diverse verhalen uit de Tweede Wereldoorlog.
Voor Dodenherdenking is altijd al aardig belangstelling in Koudum en dat was dit jaar niet anders. Na de twee minuten stilte speelde fanfare Nij Libben op de Koudumer begraafplaats behalve het Wilhelmus ook het Engelse en Canadese volkslied. Dit ter ere van de Engelse en Canadese vliegers die daar in 1942 begraven zijn. Drie ervan zaten in de bommenwerper die op 3 juli 1942 bij Koudum werd beschoten en neerkwam: Robert Oscar Williams, Robert William Rowland Whytock en John Noel Waddington.
De vierde, John Arthur Whittingham, was piloot van het toestel dat op 26 juni 1942 in het IJsselmeer neerstortte. Ze waren allen tussen de 22 en 28 jaar oud. Op de witte grafstenen staan hun namen, maar Histoarysk Koudum wilde de jongemannen nog wat zichtbaarder maken. Daarom stonden er dit jaar op 4 mei bij hun graven ook bordjes met hun foto.
Het hoogtepunt van de viering van ’80 jaar Vrijheid’ vond plaats op donderdagavond 22 mei 2025 in sporthal De Sândobbe. De Koninklijke Militaire Kapel Johan Willem Friso, bestaande uit 52 musici, speelde in de sporthal het ‘filmisch concert’ Vrijheid in Beeld. Onder de bezoekers waren behalve de Friese Commissaris van de Koning ook familieleden van de twee Friese orkestleden die familieverhalen hadden aangeleverd voor deze voorstelling.
In Vrijheid in Beeld werden vier verhalen uit de Tweede Wereldoorlog van familieleden van orkestleden ondersteund met muziek en filmbeelden. De verhalen werden op een groot scherm verteld via beelden van filmmaker Frank van Osch. Daaronder speelde het orkest de filmmuziek, die speciaal voor deze voorstelling geschreven of gearrangeerd was. Er waren twee verhalen uit Friesland: één uit Koudum en één uit Blauwhuis.
Karel van der Veen, pake van hoornist Sjoerd van der Veen, verstopte onderduikers op zijn skûtsje Lyckeltje in het riet van de Morra bij Koudum. Dit verhaal kreeg het publiek te zien in een gefilmd gesprek tussen Sjoerd en zijn vader Rinke van der Veen, destijds nog een peuter. Varend op het skûtsje speelden Sjoerd en Rinke van der Veen, zo toonde het scherm, elk aan een kant van de mast op hun hoorn. Die muziek werd live eerst door hoornist Sjoerd en vervolgens door het hele orkest overgenomen. Het was niet het enige kippenvelmoment.
De oma van fluitiste Hannah de Witte en haar vader vertelden op film over de verzetsdaad die haar opa met zijn broer in Blauwhuis pleegde door in mei 1943 de melk, bestemd voor de bezetters, weg te laten stromen en koeienstront in de melkbussen te doen. Die daad door de gebroeders Broer en Wybe de Witte kreeg heel nare gevolgen, die in de familie nog lang doorwerkten.
In dit verhaal speelt ‘Avondzang’, lied 390 uit het Liedboek voor de Kerken, een dramatische rol. Dat oma het vijfde couplet van het lied in de filmbeelden zong, was al aangrijpend, maar dat de orkestleden als koor dit couplet meerstemmig zongen, was misschien wel het meest ontroerende moment van de voorstelling. Tranen konden worden weggeveegd toen het orkest aansluitend een prachtig creatieve bewerking van het lied speelde, met een hoofdrol voor fluitiste Hannah.
‘Vrijheid in Beeld’ kwam naar Koudum, dankzij de oplettendheid en het doorzettingsvermogen van Koudumer Rob Goedhart. Hij legde contact met het orkest, regelde subsidies en organiseerde een samenwerkingsverband van Histoarysk Koudum, Fanfare Nij Libben en Oranjevereniging Koudum. Deze clubs leverden onder andere de vrijwilligers die de sporthal van Koudum omtoverden tot een concertzaal. Dat sommigen van hen spierpijn hadden van het sjouwen van de 500 stoelen, hadden ze graag over voor deze unieke belevenis.
© Jelle van der Meulen