Door Arend Hazekamp
Gedurende het interbellum raakten steeds meer vrije socialisten in ons land overtuigd van het hanteren van geweldloze actiemiddelen. Het doel van een vrije samenleving waarin voor iedereen een menswaardig bestaan was weggelegd, kon niet met de wapenen der barbaren worden bereikt. De oorlogsdreiging in de jaren dertig was voor de voormalige predikant Bart de Ligt aanleiding een actieplan ter voorkoming van oorlogen op te stellen op basis van geweldloosheid en directe actie.
Oorlog moest tegen gegaan worden door massale dienstweigering, burgerlijke ongehoorzaamheid, boycots en stakingen op internationale schaal. In 1934 verscheen dit plan onder de titel ‘Mobilisatie tegen den oorlog’. Het werd in binnen- en buitenland onderwerp van studie en discussie.
Overeenkomstig hun overtuiging – vele jongens waren dienstweigeraar geweest – weigerden veel Nederlandse vrije socialisten in de oorlog wapens te gebruiken. De betrokkenen rond het illegale blad ‘De Vonk’ die geweld afwezen, gingen de discussie met andere verzetsgroepen niet uit de weg.
Gewelddadige actie beschouwden zij vaak als onzinnig. Bonkaarten en persoonsbewijzen konden veel beter door bevriende ambtenaren geleverd worden. Dit was een effectieve strategie, waarmee de continue levering van deze noodzakelijke documenten werd gegarandeerd. Zo werd door de Groningse Vonk-groep ook bekend als de ‘Groep De Groot’ – waar de nodige vrije socialisten bij betrokken waren – een enorm distributie- en vervalsingsapparaat opgezet.
Tegenstanders van geweld wezen erop dat Duitsers en collaborateurs die door het gewapend verzet werden vermoord, eenvoudigweg vervangen konden worden. Soms waren hun vervangers nog ergere potentaten. Bovendien kostten de Duitse vergeldingsacties, die steevast volgden op liquidaties , onschuldigen of gijzelaars het leven.
Opvallend was dat de vrije socialisten doorgaans niet zwart-wit dachten over de Duitsers. Vijandbeelden pasten niet in hun vrijheidslievend wereldbeeld. Daarmee zouden gevoelens aangewakkerd worden, die in haat en wraak konden omslaan.
Meer over de geweldloze directe actie van de vrije socialisten vind je in mijn boek ‘Vrije socialisten in verzet (1940-1945)’ dat op 14 november a.s. verschijnt. Het boek is al te bestellen via uitgeverij Louise: https://lnkd.in/eisHB5gY. Intekenen is ook mogelijk door een mail te sturen naar: info@uitgeverijlouise.nl. Het boek wordt na 14 november in een stevig pakket thuis bezorgd. De verzending is gratis.
Op LinkedIn is nu een groep aangemaakt onder de naam ‘Geestverwanten van Ferdinand Domela Nieuwenhuis’ voor mijn historische bijdragen. Je kunt lid worden van deze groep om op de hoogte te blijven, zie: https://lnkd.in/e7cpkF6p.