In Bolsward liggen prachtige, actuele en historische beelden voor het oprapen. De oude Gysbertstêd kent een rijke, veelzijdige en soms tumultueuze geschiedenis. Veel ervan is vastgelegd in boeken en artikelen, heel veel valt nog te duiden via beeld en toetsenbord. We hopen u een plezier te doen met een regelmatige, beknopte, bijdrage over het cultureel en historisch rijke stadje in de Greidhoeke van Fryslân. De volgorde zal niet een chronologische zijn, maar afwisselen in onderwerp, tijd en plaats.
Willem Haanstra
Hierboven ziet u een schilderij van Murk Kuipers afgebeeld. Hij schilderde de Martinikerk in de winter van 1994. De oude gebouwen van gemeentewerken staan er nog, links. De huisjes aan de Looiersbuurt, oorspronkelijk eigendom van de hervormde kerk, moeten nog gerenoveerd worden. Klein en slank staat het torentje trots op de sacristie. Deze sacristie was de afsluiting van de kerkbouw in 1466. Dat torentje zal rond 1650 op de toen verlaagde sacristie zijn gezet. Het afronden van de bouw van de grote ingebouwde zadeldaktoren zal op zijn vroegst rond 1600 geweest zijn.
Murk Kuipers (Westhem 1928 – Bolsward 2008) was een veelzijdig kunstschilder en restaurateur. Aanvankelijk verdiende Murk de kost als huisschilder en voor het uitoefenen van dat beroep verbleef hij lange tijd in Frankrijk. Uit die periode kregen we eens van Murk een prachtige landschapstekening, met het dorpje Saint-Remy-du-Nord waar hij woonde op de achtergrond, uit februari 1953. Het liefst uitte Murk zich in landschapsschilderingen in uiteenlopende stijl. Ik zag veel expressionisme bij hem, eveneens impressionisme, maar ook fotografisch figuratief. Veelzijdig, dat zeker.
Zo is ook de achtergrondschildering in de Bolswarder sporthal van zijn hand. In dezelfde stijl bracht hij op de zijmuur van zijn toenmalige woning in de Elandslaagte een schildering aan. Ook de beschildering in het Teatskehûs in Blauwhuis, helaas gesneuveld bij een renovatie, was in dezelfde stijl aangebracht.
Murk kreeg zijn verdiende Zomertentoonstelling in het Bolswarder stadhuis (2001). Ik leerde hem bij het inrichten van de tentoonstelling kennen als een bescheiden persoon die het liefst niet op de voorgrond trad. Meegaand was hij in de adviezen bij het inrichten van de zaal, maar hij kon ook helder en duidelijk zeggen wat hij zelf vond.
Een zeer bescheiden en sociaal persoon, deze Murk Kuipers. En een destijds onderschat kunstenaar. Een man ook die genoot van het water en de natuur. De laatste jaren van zijn leven woonde Murk, met zijn Grietje, in een voormalige slagerij op de Grote Dijlakker 37. Daarachter had hij zijn atelier.
De Grote en Kleine Dijlakker (delle-eker, lage akker) in Bolsward zijn straten aan weerszijden van een grachtje dat de oorspronkelijke levensbron van de stad genoemd mag worden. De eerste bewoners vestigden zich al voor het begin van de jaartelling op de aangrenzende oeverwal en rond en op de z.g. kerkwierde, waar waarschijnlijk al vroeg na het jaar 800 het eerste houten kerkje verrees en waar nu de hier afgebeelde gothische pseudo-basiliek Sint Maarten in de 15e eeuw werd gebouwd, als vervanger van een kleine, tufstenen voorganger.
Straatjes ook waaraan grote en minder grote kunstenaars woonden voor korte dan wel langere tijd:
Op Wipstraat 6 staat het geboortehuis van Gysbert Japix (inderdaad, zo gespeld); schrijver en dichter Aggie van der Meer geboren op Grote Dijlakker 13 en dat ze zo magisch beschreef in Oerfeart (2006), een bijzondere familiegeschiedenis; op nummer 19 vertoefde bij de doktersfamilie Beekhuis vaak schrijver Frederik van Eeden (die schreef dat hij achter in de tuin een prachtig vergezicht had over de weilanden naar Schettens en Witmarsum); op nummer 37 woonde de laatste jaren van zijn leven dus de schilder Murk Kuipers; Sint Jansstraat 6 (het verlengde van de Dijlakker) woonde Fries schrijver Truus Boersma; er tegenover op de Bagijnestraat woonde enige tijd dominee en schrijver Joost Halbertsma.
Terug naar het zuiden. Op Kleine Dijlakker 29 woont kunstschilder Kees van Leeuwen. Op nummer 27 woonde, met kunstschilder Judith Boer, de grote naoorlogse dichter Nico Verhoeven (waarover ik uitgebreid schreef in de Moanne van 29 juli 2014; zie bij bronnen onderaan de wikipediapagina), nu bijkans vergeten. Later was daar het atelier van kunstschilder en restaurateur Jeroen Werz.
Tenslotte, in dit niet volledige lijstje, de woning Kleine Dijlakker 16, waar de befaamde priester, schrijver en wereldberoemd kunsthistoricus Frits van der Meer, winnaar van de P.C. Hooftprijs 1963 en uitgereikt in 1964, woonde en er zo prachtig over schreef in De Kleine Stad. Over hem schreef ik in De Beul van Bolsward, en elders. Onbegrijpelijk dat in zijn geboortestad geen enkel aandenken aan hem is opgericht, ik schreef het al vaak.
Een kunstzinnig panorama, derhalve, de straten aan weerszijden van een fraaie gracht, de levensader van Gysbertstêd Bolsert.
© Willem Haanstra