Sam de Wolff werd in 1878 aan het Schaapmarktplein in Sneek geboren. Hij zou uitgroeien tot een bekend landelijk econoom binnen en buiten socialistische gelederen. Zeer bijzonder is dat De Wolff tijdens de Tweede Wereldoorlog weigerde onder te duiken en in 1943 naar het concentratiekamp Bergen-Belsen bij Hannover werd afgevoerd, maar toch aan de dood ontsnapte. Hij ontkwam aan de gaskamers, doordat hij in juli 1944 werd uitgewisseld tegen Duitse krijgsgevangenen. Dat was mogelijk omdat hij beschikte over een zogenoemd Palestina-certificaat. Leo, zijn enige zoon, stierf in de laatste oorlogsdagen.
De Wolff vertrok naar Tel Aviv waar hij tot aan het einde van de oorlog docent in de conjunctuurleer was. Terug in Nederland wilde hij binnen de nieuwe PvdA een marxistische groep, naast die van katholieken en christelijken. Echter, het partijbestuur wees zijn verzoek af. De econoom was ook een van de initiatiefnemers om de Hollandse Schouwburg tot monument te verheffen ter nagedachtenis aan de gedeporteerde Amsterdamse joden.
De PvdA in Sneek onderhield contact met De Wolff, want wethouder Piet van der Veen nodigde hem rond 1950 uit voor een spreekbeurt. Bij zijn ontvangst speelde het carillon van de Martinikerk de Internationale. In de jaren vijftig werd Sam de Wolff bij veel Nederlanders bekend, doordat hij meewerkte aan het bekende radioprogramma Radiolympus met onder andere Garmt Stuiveling. Na zijn overlijden in 1960, wijdde Igor Cornelissen artikelen aan De Wolff in Vrij Nederland en in Het Parool. De PvdA eerde hem door dezelfde rode vlag over zijn kist te leggen, die de kist van Troelstra bedekte in 1930.
De Sneker Rienk de Jong nam in de vorige eeuw het initiatief tot het vernoemen van een straat naar Sam de Wolff. ‘Daar was ik zes tot zeven jaar mee bezig.’ De hoogleraar en slavist Karel van het Reve was bij de opening van de Sam de Wolffstraat aanwezig. ‘Ik ben de enige goj (niet-jood, WD) in de bus van Amsterdam naar Sneek’, zei hij onderweg. Op 18 april 1980 werd het straatnaambordje onthuld door dr. Ben Sajet. In 1989 werd de straatnaam opgeheven vanwege een vermeend incestschandaal.
Ter nagedachtenis aan Sam de Wolff werd in 1994 door Felix Rottenberg een tegel onthuld voor het woonhuis van De Wolff aan het Schaapmarktplein. De tegel stelt het ex libris van Sam voor, een bebrilde lezende wolf omkaderd door een davidster. Met de letters SdW hetgeen betekent Sam de Wolff, maar ook Sams lijfspreuk Strijdenskracht door Wetensmacht. ‘Zo kijkt hij mooi in de rug van Gerbrandy’, aldus Rienk de Jong.
Als econoom werd De Wolff zeer gewaardeerd door Het economisch getij; bijdrage tot de verklaring van het conjunctuurverschijnsel uit 1929. Onder de conjunctuur verstaan we nu de korte termijn schommelingen van de economie rond de trendmatige groei, aldus de Sneker econoom Gerrit Gorter. In Voor het land van belofte schrijft De Wolff onder meer over zijn jeugdherinneringen in de Waterpoortstad.
In het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw, sprak ik met mevrouw Henriëtte Peerelaar-Parfumeur, een nicht van de Wolff, in Den Haag. Ze zei: ‘Sam was op mij gesteld. Toen hij hoorde dat ik psychologie studeerde in Amsterdam, vond hij dat prachtig en regelde hij een flat voor mij. Hij had veel vrienden en kennissen. Maar hij maakte ook veel ruzie. Het was kortom: een enorm boeiende man.’
Wiebe Dooper
Geraadpleegde bronnen:
W.M. Dooper. Sneek in de 20ste eeuw, 2006.