Ik ben gereformeerd opgegroeid, in het Noord-Hollandse Castricum, en dat is een behoorlijk rooms-katholiek dorp. De gereformeerden vormden niet zo’n grote groep in Castricum, maar hadden wel een eigen kerk. In 2006 fuseerde de gereformeerde kerk met de hervormde gemeente tot de Protestantse Gemeente Castricum. In de eerste jaren was er om en om een kerkdienst in de hervormde kerk (de oude dorpskerk van Castricum) en de gereformeerde kerk, de Maranathakerk. Pas op 30 december 2018 was de afscheidsdienst van de Maranathakerk: de diensten werden voortaan alleen maar in de dorpskerk gehouden.
Dat gereformeerde kerkgebouw in Castricum, de Maranathakerk, kwam er in 1954, mede door toedoen van mijn vader die toen in de bouwcommissie zat. De Maranathakerk doet nu tijdelijk dienst als schoolgebouw (in elk geval tot en met schooljaar 2023-2024) en is in 2020 eigendom van de gemeente Castricum geworden. Die had besloten dat het gebouw gesloopt zal worden om plaats te maken voor woningbouw. Daar kwam verzet tegen, er zijn gelukkig mensen die wel wat anders met het karakteristieke gebouw willen. Ik hoop dat dat laatste lukt, al was het alleen maar ter nagedachtenis aan mijn vader. Hij was zo trots op die kerk, dat ik er eigenlijk niet aan moet denken dat het gebouw wordt afgebroken.
Ook in Koudum kwam het gebouw van de gereformeerde kerk in 2006 leeg te staan nadat de hervormden en gereformeerden samen de PKN-kerk vormden. Het kerkgebouw van de gereformeerden in Koudum kwam toen in particuliere handen. Durk en Corrie Stoker kochten het pand en hebben het rigoureus laten verbouwen tot woning met een B & B. Maar wel met behoud van de karakteristieke elementen van de oude kerk. Een tijdje geleden, na meer dan tien jaar daar te hebben gewoond, hebben zij de oude gereformeerde kerk van Koudum aan anderen verkocht.
De voormalige gereformeerde kerk van Koudum, tussen Bovenweg en Verlengde Hoofdstraat, staat er sinds 1874. Op 29 mei van dat jaar legde de toenmalige dominee E. Kropveld de eerste steen voor de kerk en op 11 oktober werd het nieuwe gebouw in gebruik genomen. Dat staat allemaal netjes beschreven in een boekje dat is gemaakt bij het 150-jarig bestaan van de gereformeerde kerk in Koudum in 1988. Ik zal het hier maar niet hebben over hoe de gereformeerde kerk in Nederland ontstond na de afscheiding van de hervormden in 1834. Hoe het er in Koudum aan toe ging en hoe de gereformeerde kerk in Koudum in 1838 begon, staat allemaal in het boekje met de mooi gereformeerde titel: ‘Gods trou is in skyld en pânser’.
De kerkdiensten van de gereformeerde kerk van Koudum (toen nog samen met Hindeloopen) vonden aanvankelijk plaats in een schuurtje of een schilderswerkplaats. Nadat in 1841 de gereformeerde kerk van Koudum ook door de overheid was erkend als officiële kerk, kon worden nagedacht over de bouw van een kerk. Tussen Kninebuurt (nu Verlengde Hoofdstraat) en Boppedyk (nu Bovenweg) werd in 1842 een kerk gebouwd. Het gebouwtje naast de kerk van 1874, tussen Verlengde Hoofdstraat 11 en 15 is daar een overblijfsel van.
Dominee De Jong die van 1869 tot 1873 dominee van de gereformeerden in Koudum was, had het er al eens over gehad: moet er geen nieuw kerkgebouw komen? Maar met die vraag werd pas iets gedaan onder dominee Kropveld die vijf jaar in Koudum heeft gestaan en in oktober 1874 het nieuwe kerkgebouw kon inwijden. In 1911 werd de oude pastorie naast de kerk afgebroken en een nieuwe pastorie gebouwd waarin dominee De Walle (in Koudum van 1880 tot 1914) in 1912 ging wonen (nu Verlengde Hoofdstraat 17). In 1916 werd naast de pastorie een verenigingslokaal (nu Singel 19) neergezet.
In de loop der jaren is er nog wel eens gewerkt aan het gebouw van de gereformeerde kerk. In 1929-1930 werd een vrij ingrijpende verbouwing uitgevoerd. De kerk is toen met ruim twee meter verlengd, de ingang verplaatst en het interieur grondig omgegooid. Ook in 1951 werd de kerk verbouwd. Er kwam aan de kant van de Bovenweg een consistoriekamer in het gebouw en er kwam een nieuw orgel. In 1960 is de binnenkant van de kerk (lambrisering, vloer, verlichting) ook vernieuwd. Midden jaren zestig zijn pastorie en lokaal en ook het orgel opgeknapt en in de jaren zeventig volgde er een aanpassing om de kerk beter toegankelijk te maken voor invaliden. Ook in 1983 kregen kerk en pastorie een opknapbeurt.
Het is mooi dat je voor bovenstaand overzicht niet zelf de archieven in hoeft, maar dat – met nog veel meer – het allemaal al op een rijtje is gezet in het jubileumboek van 1988. Eind 2006 zijn kerk, pastorie en lokaal dus aan particulieren verkocht. “Het was een hele geruststelling voor het dorp dat de gebouwen bleven bestaan en een aanvaardbare bestemming kregen”, zo staat er op de website van Historisch Koudum. En ik hoop natuurlijk dat binnenkort ook dergelijke woorden kunnen worden geschreven over de Maranathakerk van Castricum.
© Jelle van der Meulen