Is het Gemeentefonds wel zo ideaal als het lijkt?
Door J.Th.J. van den Berg
Het Gemeentefonds omvat de jaarlijkse algemene uitkering van de rijksoverheid aan de gemeenten. Aan de besteding worden geen inhoudelijke eisen gesteld. De verdeling ervan gebeurt op basis van een ingewikkeld systeem van maatstaven die moeten waarborgen dat alle gemeenten even rechtvaardig worden behandeld.
Dat wil niet zeggen, dat gemeentebesturen met die uitkering kunnen doen wat zij willen. Zij zijn wettelijk verplicht tal van uitgaven te doen ten behoeve van hun burgers. Daartoe maken zij gebruik van het Gemeentefonds; een groot deel van de fondsuitkering gaat dan ook op aan verplichte uitgaven.
Ministeries kunnen er ook voor kiezen de gemeenten bepaalde taken op te dragen en daar apart voor te betalen in de vorm van een ‘specifieke uitkering’. Het geld mag dan alleen daarvoor worden gebruikt. Gemeenten houden er niet erg van, omdat ze geen enkele bestedingsvrijheid hebben. De administratie ervan kost voorts veel tijd en geld. Als ze uit de Gemeentefondsmiddelen dankzij zuinig beheer geld overhouden, dan mogen ze het bespaarde geld vrij besteden.
Toch zitten er nadelen aan het Gemeentefonds.1) Voor het kabinet en de Tweede Kamer ziet het fonds er net zo uit als rente-uitgaven: het is veel geld maar je hebt over de besteding niets te zeggen. De verleiding is dan groot om te denken dat er dan wel een paar miljard af kunnen, die het rijk aan andere nuttige dingen kan uitgeven. Het ontbreekt nogal eens aan het besef dat gemeenten dit vele geld hard nodig hebben voor wettelijk verplichte voorzieningen. Dit psychologisch lastige fenomeen is de laatste decennia alleen maar sterker geworden, omdat het Gemeentefonds jaarlijks ongeveer 40 miljard euro omvat. (Rond 2000 ging het nog om 16 miljard en waren alleen al de rente-uitgaven van het rijk veel hoger, om over sociale uitgaven en onderwijs maar te zwijgen.)
Leest u verder via: https://www.parlement.com/id/vmohhqz09hy3/het_opgeblazen_gemeentefonds