Oeps, dat was een beetje dom. Ik was afgelopen zaterdag wel in de boekwinkel, een Friese boekwinkel, maar ik ben gewoon vergeten om een boek te kopen. En zo kwam ik er zaterdagavond achter dat ik dus ook niet het Fryske Boekewikegeskink gekregen had. Ik was zaterdag 8 november 2025 namelijk niet in de boekwinkel vanwege het begin van de Fryske Boekewike, maar omdat die boekhandel op de dag af 100 jaar bestond. Jazeker, Boekhandel Muizelaar in Koudum is op 8 november 1925 begonnen door de toen 35-jarige bakkerszoon Willem Muizelaar.
Hij startte op die datum boek- en muziekhandel Muizelaar in de ‘Kninebuert’, nu de Verlengde Hoofdstraat, op nummer 9. Het was een opvallende stap, aangezien de familie Muizelaar oorspronkelijk een bakkerij dreef in het pand ernaast. Na de oorlog kwam broer Theunis Muizelaar, die aanvankelijk bakker was in de ouderlijke bakkerij, ook in de boekhandel, waarna de onderneming verderging als Boekhandel Gebr. Muizelaar. Theunis Muizelaar was de pake van de huidige boekhandelaar, Jantje Muizelaar.
De broers breidden hun winkel uit door ook het naastgelegen pand aan te kopen. In deze vroege periode was de boekhandel meer dan alleen een verkooppunt: er was ook een uitleenbibliotheek gevestigd. In november 1962 verhuisde de boekhandel naar de huidige locatie in het commerciële hart van Koudum, Hoofdstraat nummer 11, het voormalige pand van Drukkerij Hoekstra. Toen kwamen Folkert en Tjitske Muizelaar, de ouders van de huidige boekhandelaar, in de zaak.
Jantje Muizelaar die nu de boekhandel runt, nam de zaak in 1991 over. Ze is dus de derde generatie Muizelaar in 100 jaar tijd. Dat was eerst niet eens haar bedoeling, maar toen haar vader zei dat de winkel verkocht zou worden, als niemand de zaak overnam, wilde ze dat niet laten gebeuren. Zo noemde de Koudumer historicus Jan de Vries het dan ook ‘toeval’ toen hem de vraag gesteld werd waarom er Koudum familiebedrijven zijn die 100 jaar bestaan.
Want bakkerij De Vries bestaat volgend jaar ook een eeuw en ook daar werken nog steeds nakomeling van de eerste bakker De Vries. Natuurlijk kwamen de speciale gebakjes op het feestje van Boekhandel Muizelaar dan ook van de Koudumer bakker die in 2026 zijn eeuwfeest viert. Mede naar aanleiding van deze honderdjarige Koudumer middenstanders organiseert Histoarysk Koudum van half januari tot half februari 2026 in Koudum een expositie over de Koudumer middenstand.
Ik vraag me overigens af hoe uniek het wel niet is dat een dorpsboekhandel als Muizelaar een eeuw lang door één familie gerund wordt. Dat lijkt me toch een zeldzame prestatie, niet alleen voor Friesland, maar zelfs voor heel Nederland. Ik heb niet kunnen vinden of de Koudumer situatie echt helemaal uniek is, maar het aantal familiebedrijven dat een mijlpaal van 100 jaar bereikt, is niet zo groot. Voor een specifieke en kwetsbare sector als de dorpsboekhandel, moet dit nog zeldzamer zijn, zeker gezien alle veranderingen op het gebied van de boekenmarkt in de 20e en nog erger in de 21 eeuw. Boekhandel Muizelaar in Koudum valt hiermee op zijn minst in een zeer exclusieve categorie.
Ook in Friesland heeft de lokale middenstand het zwaar (gehad) en er zijn niet veel boekhandels in kleinere dorpen en stadjes die de veranderingen in de 20e eeuw overleefd hebben. Er zijn in Friesland wel oudere boekhandels dan Boekhandel Muizelaar, zoals Het Boekhuis in Workum (gestart in de 17e eeuw), maar die zijn dan niet meer in het bezit van de familie die de boekhandel startte.
Het zou zo maar eens kunnen dat Boekhandel Muizelaar in Koudum de enige dorpsboekhandel in Friesland is, die in deze tijd de 100 jaar volmaakt, terwijl het bedrijf ononderbroken door leden van één familie is gedreven. Niet zo gek dus dat ook Omrop Fryslân afgelopen zaterdag op het feestje in de Koudumer boekwinkel aanwezig was. De Omrop interviewde niet alleen Jantje Muizelaar. Ook historicus Jan de Vries werd geïnterviewd die iets vertelde over de geschiedenis van de Koudumer middenstand en over de expositie ‘Een eeuw Koudumer middenstand’ die begin volgende jaar te zien is.
Als laatste kwam ook Willem Folkerts, de voorzitter van de Ondernemersvereniging Koudum, bij Omrop Fryslân aan het woord. Hij keek niet alleen terug op 100 jaar Koudumer middenstand, maar bleek vooral optimistisch over de toekomst. Volgens hem zijn er relatief veel middenstanders in de Koudumer Hoofdstraat die kinderen hebben die de winkel in de toekomst kunnen voortzetten. Daarbij wees hij ook naar de dochter van Jantje Muizelaar.
In ieder geval ben ik erg blij met het feit dat we in Koudum nu nog steeds een boekhandel hebben, al moet ik eerlijk bekennen dat ik graag boeken op een e-reader lees. Maar een geluk voor een boekhandel in Friesland: Fryske boeken zijn nauwelijks als e-boek verkrijgbaar. Dus ben ik dinsdag weer even bij Boekhandel Muizelaar te vinden om daar een Fries boek te kopen. En om dan, een paar dagen later dan gebruikelijk, het Fryske Boekewikegeskink mee te nemen en te lezen.
© Jelle van der Meulen