In de editie van De Telegraaf van dinsdag 14 mei 2025 staat een ingezonden opiniestuk van negen bestuurders, onder wie burgemeester Jannewietske de Vries van Súdwest-Fryslan en CdK Brok, voor het doorgaan van de Lelylijn. In hoeverre is sprake van sterke argumentatie? Een rondje langs de inhoudelijke velden.
De bestuurders schrijven dat vijf maanden geleden de Tweede Kamer unaniem en terecht koos om 3,4 miljard beschikbaar te houden voor de Lelylijn. In de brief staat dat de Lelylijn ons land meer economische kansen biedt, innovatie en leefbaarheid. Daarnaast kwam het als een totale verrassing dat zonder enig overleg het meeste geld van de Lelylijn elders voor was bestemd, zoals de Nedersaksenlijn.
De briefschrijvers doen een beroep op de vier coalitiepartijen initiatief te nemen om concrete stappen te zetten voor financiering van de Lelylijn. Ook gaan ze graag met de vier coalitiepartijen in gesprek.
Allereerst valt op dat de namen van Drentse bestuurders ontbreken en dat gesproken wordt van coalitiepartijen en niet van Schoof 1. Daarnaast wordt de Voorjaarsnota, waarin het kabinet de keus maakte om gelden voor de Lelylijn te wijzigen, in de brief niet genoemd. Een schoonheidsfoutje misschien?
De negen bestuurders laten gemakshalve de nadelen van de Lelylijn achterwege. Heeft Fryslân allereerst wel economisch behoefte aan deze lijn en zien Friezen wel goed de voordelen en nadelen van grootschalige woningbouw langs het traject Joure-Drachten? In ieder geval loopt It Heitelân landschappelijk enorm veel schade op als het enorme infrastructurele project doorgaat en gaat een groot deel van de Friese identiteit verloren.
In de brief mis ik een opmerking over de totale financiering van de Lelylijn. Zo worden in september 2024 vraagtekens gezet bij het doorgaan van de Lelylijn. Uit een nieuw rapport van het Rijk en de vier betrokken provincies blijkt dat het project 13,8 miljard euro zou kosten, terwijl er momenteel 3,4 miljard voor het traject is gereserveerd. (bron: https://www.omropfryslan.nl/nl/nieuws/16851416/lelylijn-gaat-minstens-13-8-miljard-kosten-stelt-nieuw-onderzoek-enorme-uitdaging)
En PvdA-burgemeester De Vries van Súdwest-Fryslân beseft onvoldoende wat haar handtekening onder de brief betekent. De aanleg van de Lelylijn heeft namelijk tot gevolg dat een nieuw gepland ziekenhuis bij Joure er eerder komt. En dat houdt sluiting in van Antonius in Sneek en Tjongerschans in Heerenveen.
Gezien de staat van de huidige gebrekkige infrastructuur in Fryslân is het benadrukken van financiering voor de Lelylijn nogal opportuun. De kwaliteit van de Prinses Margriettunnel en de brug bij Uitwellingerga bijvoorbeeld laten ernstig te wensen over en geplande werkzaamheden duren langer dan in eerste instantie voorgesteld.
Ook vergeten de briefschrijvers de staat van veel bruggen en viaducten in acht te nemen. Het volgende tekstfragment van RTL Nieuws (vrijdag 24 januari 2025) is een serieuze indicatie of Nederland nog wel in staat is om technisch grote infrastructurele projecten van de grond te krijgen: Zeker negentig bruggen en viaducten in ons land zijn niet goed ontworpen, waardoor ze sneller slijten dan gedacht. (bron: https://www.rtl.nl/nieuws/economie/artikel/5491045/tientallen-viaducten-op-snelwegen-slijten-te-snel-door-ontwerpfout)
Ook is langere tijd bekend dat scheuren, dus, constructiefouten zijn geconstateerd in tien bruggen en viaducten in het traject van de HSL-lijn. Heipalen zouden verkeerd zijn geslagen of te korte heipalen, aldus deskundigen. In een artikel uit februari 2024 zegt Prorail: De HSL-kunstwerken werden destijds gebouwd door Rijkswaterstaat, in opdracht van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. (bron: https://www.otar.nl/41481-veel-meer-hsl-viaducten-en-bruggen-vertonen-scheuren/) Du
De redactie van Topgear meldt in januari 2025 dat honderd bruggen en viaducten een zogenaamde identieke tand-nokconstructie hebben, waarvan negentig in verschillende mate problemen vertonen. Rijkswaterstaat heeft 17 bruggen en viaducten nu prioriteit gegeven, aldus de redactie. (bron https://topgear.nl/autonieuws/bijna-100-bruggen-en-viaducten-in-nederland-hebben-een-constructiefout-en-die-is-lichtelijk-genant/)
Conclusies
De negen bestuurders scoren een punt door erop te wijzen dat het kabinet Schoof 1 beter had dienen te communiceren over de gelden van de Lelylijn.
Verder is er nog veel onduidelijk over wat Fryslân economisch en sociaal beter wordt van die Lelylijn. In ieder geval sluiten Antonius en Tjongerschans bij de komst van dit project. En daar zitten veel Friezen niet op te wachten.
De briefschrijvers schrijven niets over de totale financiering van de Lelylijn en laten doelbewust tientallen infrastructurele missers buiten beschouwing.
Nederland beschikt niet – meer – over voldoende capabele ingenieurs om de Lelylijn technisch en kostendekkend van de grond te krijgen.
Wiebe Dooper